Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν βαθύς γνώστης της Ιστορίας. Προφανώς δεν επέλεξε τυχαία την 3η Σεπτέμβρη ως ημέρα ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ. Συνειδητά -και σοφά- επέλεξε να συνδεθεί το πολύ νέο τότε, το 1974, κόμμα του με τη σημαντικότερη στιγμή της νεότερης Ελληνικής Δημοκρατίας, τη θέσπιση του πρώτου ελληνικού Συντάγματος, το 1843.
Εκείνη την πυκνή σε γεγονότα εποχή, εκτός από την κοσμογονία επανίδρυσης του πολιτικού και κομματικού συστήματος μετά την επτάχρονη δικτατορία, έκανε θραύση «Το μεγάλο μας τσίρκο», των Καμπανέλλη-Ξαρχάκου, που φώτιζε τη συνταγματική «εξέγερση» κατά της βαυαρικής Ελλάδας, για να να υπογραμμίσει το πώς έπρεπε να χτιστεί η τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, του 1974.
«Αχ, ΠΑΣΟΚ, ωραία χρόνια», έλεγε η πληθωρική, απροσδιορίστου ηλικίας «μητριάρχις» της πρωταγωνιστικής οικογένειας στο σίριαλ των Ρήγα και Αποστόλου «Η τούρτα της μαμάς». Η ατάκα αυτή έχει μπει στα στόματα πολλών Νεοελλήνων. Είναι ένας εύστοχος σαρκασμός της περιόδου της ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ στο πολιτικό σύστημα της χώρας.
Περικλείει μια διφορούμενη ειρωνεία: από τη μια πλευρά η πρώτη δεκαετία διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ (1981-1989) έχει έντονα στοιχεία αναδιανομής του πλούτου υπέρ των φτωχότερων στρωμάτων, εκδημοκρατισμού θεσμών και απαλοιφής καταλοίπων του μετεμφυλιακού κράτους της Δεξιάς.
Από την άλλη πλευρά την ίδια περίοδο εμφανίζονται τα πρώτα στοιχεία αλαζονείας, πελατειακής διαχείρισης του κράτους, διαφθοράς, κορυφαίο σύμπτωμα της οποίας θεωρήθηκε το «σκάνδαλο Κοσκωτά», έστω κι αν για σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης εξελίχθηκε σε μια πολιτική σκευωρία εις βάρος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.
Σε κάθε περίπτωση, και με όλες τις διαστάσεις του, το ΠΑΣΟΚ είναι το κατ’ εξοχήν πολιτικό προϊόν της Μεταπολίτευσης. Η αντιιμπεριαλιστική και αντιμονοπωλιακή ρητορική του το έφερε πολλά «κλικ» αριστερότερα από την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, προκαλώντας έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό με την κομμουνιστική Αριστερά. Και, τελικά, το ανέδειξε σε ηγεμονική πολιτική δύναμη στην ελληνική κοινωνία για σχεδόν τριάντα χρόνια.
Η ηγεμονία αυτή μόνον ευθύγραμμη δεν ήταν. Ακολούθησε την πορεία προσγείωσης στον «ρεαλισμό» της διακυβέρνησης κι από εκεί στα προγράμματα «σταθεροποίησης», στον «εκσυγχρονισμό» και τελικά στο σοκ της χρεοκοπίας και των μνημονίων.
Ωστόσο, ο ριζοσπαστισμός της Μεταπολίτευσης, τον οποίο πλειοψηφικά εξέφρασε το ΠΑΣΟΚ, με απρόθυμο υποβολέα την κομμουνιστική Αριστερά και την εκρηκτική κινητικότητα της κοινωνίας, είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά «τα καλύτερά μας χρόνια» εδώ και μισό αιώνα.
ΕΦ.ΣΥΝ. / Αποψη