Η δημοσιογραφική, ερευνητική ομάδα The Manifold καταγγέλλει με τον πιο έντονο τρόπο την νομοθετική απόπειρα του υπουργείου Δικαιοσύνης να καταργήσει τη λειτουργία των Παρατηρητηρίων σημαντικών δικών δημοσίου συμφέροντος.
Σε ανακοίνωσή της η ομάδα The Manifold αναφέρει:
«Καταγγέλλουμε ως αντιδημοκρατική, αντισυνταγματική και ευθέως αντίθετη στην ελευθερία του Τύπου, την τροποποίηση του νόμου 3090/2002, η οποία ψηφίστηκε στις 5/7/2024 και με την οποία πλέον προβλέπεται ότι: «Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ' εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον.»
Σε ανακοίνωσή του, μετά την κατακραυγή που έχει ήδη υπάρξει και μετά την έκδοση ανακοίνωσης από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, το υπουργείο ψέγει το κόμμα της αντιπολίτευσης ότι δεν ξέρει να διαβάσει «απλές διατυπώσεις μια ισχύουσας από το 2002 ρύθμισης» και ισχυρίζεται ψευδώς ότι το μόνο που κάνει η τροποποίηση του νόμου είναι να προσθέτει στους απαγορευμένους τρόπους καταγραφής και το διαδίκτυο. Τον ίδιο ψευδή ισχυρισμό έχουν προτάξει παράγοντες του υπουργείου και σε συναδέλφους που έχουν ζητήσει εύλογες διευκρινίσεις.
Αυτό που το υπουργείο, ωστόσο, τεχνηέντως παραλείπει να σχολιάσει είναι ότι η κρίσιμη τροποποίηση σε σχέση με τον νόμο του 2002 βρίσκεται στην προσθήκη της φράσης «με οποιονδήποτε τρόπο», η οποία μάλιστα προστέθηκε πριν την εξειδίκευση που ακολουθεί τη λέξη «ιδίως».
Ο νόμος του 2002 προέβλεπε:
Ο νόμος του 2002 προέβλεπε:
«Η ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και η κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου απαγορεύεται.»Η τροποποίηση που μόλις ψηφίστηκε προβλέπει:
«Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου.»Η διατύπωση αυτή και συγκεκριμένα η φράση «με οποιονδήποτε τρόπο» επιτρέπει σε κάθε δικαστήριο να απαγορεύσει στους δημοσιογράφους να καταγράφουν γραπτώς τα τεκταινόμενα της δίκης και να τα μεταδίδουν όπως επιτάσσει το λειτούργημά τους.
Έχουμε κάθε λόγο να θεωρήσουμε ότι η τροποποίηση αυτή πλήττει ευθέως τα Παρατηρητήρια δικών, όπως το Golden Dawn Watch για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, το JackieOh Justice Watch για τη δίκη που αφορά τις συνθήκες θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου, το Lignadis Trial Watch για τη δίκη Λιγνάδη και το Kivotos Trial Watch για τη δίκη της Κιβωτου του Κόσμου κ.ά.
Για του λόγου το αληθές, στις 8/7/2024, σε δικαστήριο της Μυτιλήνης, η Έδρα απαγόρευσε την γραπτή δημοσιογραφική ανταπόκριση του Παρατηρητηρίου #δίκη_Σαπφούς, ισχυριζόμενη πως η τροπολογία που τέθηκε σε ισχύ με τον Ν. 5119/2024 απαγορεύει την ανταπόκριση.
Οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι: θεωρούμε ότι η καθολική απαγόρευση της καταγραφής της δίκης με οπτικοακουστικά μέσα, όπως προβλεπόταν στον νόμο του 2002, αποτελούσε ήδη μέτρο αντιδημοκρατικό και δίχως επαρκή αιτιολογία περιοριστικό της δημοσιότητας της δίκης και της ελευθερίας του Τύπου, δύο αλληλένδετων και συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών.
Με σεβασμό, ωστόσο, στον ισχύοντα νόμο, τα Παρατηρητήρια χρησιμοποιούν πάντοτε και αποκλειστικά τη μέθοδο των γραπτών σημειώσεων που κρατούν οι δημοσιογράφοι τους, οι οποίοι παρίστανται στα ακροατήρια.
Οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι: θεωρούμε ότι η καθολική απαγόρευση της καταγραφής της δίκης με οπτικοακουστικά μέσα, όπως προβλεπόταν στον νόμο του 2002, αποτελούσε ήδη μέτρο αντιδημοκρατικό και δίχως επαρκή αιτιολογία περιοριστικό της δημοσιότητας της δίκης και της ελευθερίας του Τύπου, δύο αλληλένδετων και συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών.
Με σεβασμό, ωστόσο, στον ισχύοντα νόμο, τα Παρατηρητήρια χρησιμοποιούν πάντοτε και αποκλειστικά τη μέθοδο των γραπτών σημειώσεων που κρατούν οι δημοσιογράφοι τους, οι οποίοι παρίστανται στα ακροατήρια.
Η τροποποίηση του νόμου 3090/2002 με την προσθήκη της διατύπωσης «με οποιονδήποτε τρόπο» είναι προφανές ότι θέλει πρωτίστως να φιμώσει τα Παρατηρητήρια, τα οποία υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον προσφέρουν στο κοινό τη δυνατότητα να γνωρίζει τα ακριβή τεκταινόμενα σε δίκες που έχουν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του.
Ωστόσο, η διατύπωση είναι τέτοια που μπορεί να οδηγήσει σε απαγόρευση από οποιοδήποτε δικαστήριο ακόμη και της γραπτής μετάδοσης οποιασδήποτε κατά λέξη αποστροφής από τη δικαστική διαδικασία — πρόθεση που καθίσταται ακόμη διαφανέστερη από την αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, η οποία θεωρεί ότι δημοσιότητα της δίκης σημαίνει μόνον την ανεμπόδιστη παρακολούθησή της στο ακροατήριο αλλά όχι την δημοσιοποίησή της «με κάθε λεπτομέρεια» στο κοινό. Αυτό που επιχειρείται εδώ, μ’ άλλα λόγια, είναι να αποφασίζουν τα δικαστήρια ποιες «λεπτομέρειες» θα δημοσιεύουν οι δημοσιογράφοι και ποιες όχι.
Το σκεπτικό αυτό οδηγεί στην αυτόματη επιβολή από τις δικαστικές αρχές οποιουδήποτε περιορισμού εκείνες αυθαίρετα κρίνουν στον τρόπο με τον οποίον οι δημοσιογράφοι που παρίστανται σε μία δίκη ενημερώνουν το κοινό τους.
Η επίθεση αυτή στην ελευθερία του Τύπου δεν θα γίνει δεκτή. Θα την πολεμήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις».
Η Δίκη της Χρυσής Αυγής χωρίς παρατηρητήριο;
«Μετά από 9 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας και κάλυψης στον πρώτο και δεύτερο βαθμό της δίκης, εκφράζουμε σήμερα την πιο έντονη διαμαρτυρία μας. Βρίσκεται σε εξέλιξη απόπειρα γενικής απαγόρευσης κάθε προσπάθειας ενημέρωσης του κοινού για μείζονος σημασίας δίκες. Αυτή η ενημέρωση υπήρξε από την πρώτη στιγμή η μέγιστη προτεραιότητά μας, γεγονός που αναγνωρίστηκε σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ως βέλτιστη πρακτική (best practice) και ως εχέγγυο διαφάνειας και λογοδοσίας, σημείο που ως γνωστό αποτελεί κομβικό σημείο του κράτους δικαίου για το οποίο η χώρα μας ελέγχεται από διεθνή όργανα. Εξάλλου, αντίστοιχα σημαντικό έργο έχουν προσφέρει και προσφέρουν και άλλα Παρατηρητήρια σε σημαντικές δίκες.
Ενημερώνουμε πως μόλις την Παρασκευή 5/7 αντικαταστάθηκε το 1ο εδάφιο του άρθρου 8 του νόμου 3090/2002 περί της τηλεοπτικής ή ραδιοφωνικής μετάδοσης και κινηματογράφησης ή μαγνητοσκόπησης της δίκης. Σε συνέχεια αυτής της αλλαγής απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιοδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιων ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον.
Ακόμα και εάν η διάταξη αφορά σε λογισμικά speech to text, τα οποία μετατρέπουν τον προφορικό λόγο σε γραπτό, η διατύπωση επιτρέπει τη γενική απαγόρευση μετάδοσης πληροφοριών από τη δίκη, ακόμα και μέσω παραθεμάτων σε μεταγενέστερο άρθρο. Επιπλέον, ο ισχυρισμός ότι αυτός ο περιορισμός πρέπει να γίνει, επειδή «η δίκη μεταδίδεται σε αόριστο αριθμό ατόμων» στρέφεται ανοιχτά κατά της ίδιας της έννοιας της δημοσιότητας της δίκης, που αποτελεί εγγύηση της δίκαιης δίκης τόσο για το Σύνταγμα όσο και για την ΕΣΔΑ.
Όπως κανείς δεν διανοήθηκε να ελέγξει τις ιδιότητες όσων παρευρίσκονται ως δημόσιο ακροατήριο σε μια δίκη, παρά μόνο κατ’ εξαίρεση και για λόγους ασφάλειας, έτσι είναι αδιανόητο να θεωρείται ότι πρέπει να ελέγχεται ποιο είναι το κοινό που μπορεί να ενημερώνεται για την εξέλιξη μιας δίκης τεράστιας κοινωνικής σημασίας.
Ως Παρατηρητήριο στη δίκη της Χρυσής Αυγής καταγγέλλουμε με τον πιο έντονο τρόπο την απόπειρα φίμωσης, η οποία οδηγεί στην απουσία ελέγχου και λογοδοσίας. Καλούμε όλους τους φορείς και τα αρμόδια θεσμικά όργανα να ενεργήσουν για την προστασία του δημόσιου χαρακτήρα της δίκης».
Ενημερώνουμε πως μόλις την Παρασκευή 5/7 αντικαταστάθηκε το 1ο εδάφιο του άρθρου 8 του νόμου 3090/2002 περί της τηλεοπτικής ή ραδιοφωνικής μετάδοσης και κινηματογράφησης ή μαγνητοσκόπησης της δίκης. Σε συνέχεια αυτής της αλλαγής απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιοδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιων ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον.
Ακόμα και εάν η διάταξη αφορά σε λογισμικά speech to text, τα οποία μετατρέπουν τον προφορικό λόγο σε γραπτό, η διατύπωση επιτρέπει τη γενική απαγόρευση μετάδοσης πληροφοριών από τη δίκη, ακόμα και μέσω παραθεμάτων σε μεταγενέστερο άρθρο. Επιπλέον, ο ισχυρισμός ότι αυτός ο περιορισμός πρέπει να γίνει, επειδή «η δίκη μεταδίδεται σε αόριστο αριθμό ατόμων» στρέφεται ανοιχτά κατά της ίδιας της έννοιας της δημοσιότητας της δίκης, που αποτελεί εγγύηση της δίκαιης δίκης τόσο για το Σύνταγμα όσο και για την ΕΣΔΑ.
Όπως κανείς δεν διανοήθηκε να ελέγξει τις ιδιότητες όσων παρευρίσκονται ως δημόσιο ακροατήριο σε μια δίκη, παρά μόνο κατ’ εξαίρεση και για λόγους ασφάλειας, έτσι είναι αδιανόητο να θεωρείται ότι πρέπει να ελέγχεται ποιο είναι το κοινό που μπορεί να ενημερώνεται για την εξέλιξη μιας δίκης τεράστιας κοινωνικής σημασίας.
Ως Παρατηρητήριο στη δίκη της Χρυσής Αυγής καταγγέλλουμε με τον πιο έντονο τρόπο την απόπειρα φίμωσης, η οποία οδηγεί στην απουσία ελέγχου και λογοδοσίας. Καλούμε όλους τους φορείς και τα αρμόδια θεσμικά όργανα να ενεργήσουν για την προστασία του δημόσιου χαρακτήρα της δίκης».