Η «Εφ.Συν.» δεν είναι (η) μόνη
Τα τελευταία χρόνια, στα ζητήματα της ελευθερίας και της πολυφωνίας του Τύπου έχει ανθήσει –από τα κάτω– μια κοινότητα ανεξάρτητών δημοσιογραφικών ομάδων και εγχειρημάτων που κάνει την παρουσία της ολοένα και πιο αισθητή, ένα μικρό «γαλατικό» χωριό που παράγει τολμηρή ερευνητική δημοσιογραφία για το δημόσιο συμφέρον, φέρνοντας στην επιφάνεια ζητήματα που επιλέγουν να αγνοούν τα κυρίαρχα μέσα.
Η«Εφ.Συν.» αποτελεί πιθανότατα το πιο πετυχημένο –σε επίπεδο κλίμακας και συνέπειας– και ένα από τα μακροβιότερα συνεταιριστικά δημοσιογραφικά εγχειρήματα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα την περίοδο της κρίσης, της ψηφιακής μετάβασης και της έντονης αμφισβήτησης και απαξίωσης της δημοσιογραφίας των συστημικών μέσων ενημέρωσης και των αποδεδειγμένα διαπλεκόμενων συμφερόντων.
Ομως αυτά τα χρόνια και παρότι η χώρα κατρακυλάει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, στα ζητήματα της ελευθερίας και της πολυφωνίας του Τύπου έχει ανθήσει –από τα κάτω– μια κοινότητα ανεξάρτητων δημοσιογραφικών ομάδων και εγχειρημάτων που κάνει την παρουσία της ολοένα και πιο αισθητή, ένα μικρό «γαλατικό» χωριό που παράγει τολμηρή ερευνητική δημοσιογραφία για το δημόσιο συμφέρον, μακριά από εξαρτήσεις, αφιερώνοντας χρόνο και πόρους (οι οποίοι συνήθως είναι ελάχιστοι) φέρνοντας στην επιφάνεια ζητήματα που επιλέγουν να αγνοούν τα κυρίαρχα μέσα. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των ομάδων, που περιγράφονται παρακάτω (με τυχαία σειρά), η επιλογή μιας κουλτούρας συνεργασίας (ακόμα και μεταξύ τους) και διαφάνειας στο πνεύμα επιτυχημένων ανεξάρτητων αντίστοιχων ομάδων στην Ευρώπη και αλλού.
Μία από τις παλαιότερες ομάδες είναι αυτή του Solomon (solomon.gr), το οποίο ξεκίνησε καλύπτοντας περισσότερο θέματα που αφορούσαν το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει διευρύνει τη θεματική του και με ρεπορτάζ που ασχολούνται με τη λογοδοσία φορέων εξουσίας, το περιβάλλον και τα διατροφικά ζητήματα. Πριν από λίγες μέρες η ομάδα του Solomon αλλά και δημοσιογράφοι του ARD και του Guardian όπως και το Forensis έλαβαν το σημαντικό βραβείο του Ευρωκοινοβουλίου «Δάφνη Καρουάνα Γκαλίθια» για την έρευνα «Μπροστά στις κλειστές κάμερες των Αρχών: Πεθαίνοντας στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου», που δημοσιεύθηκε λίγες εβδομάδες μετά το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο.
Αναμφισβήτητα μία από τις πιο ενεργές ερευνητικές ομάδες είναι οι Reporters United (reportersunited.gr), ένα δίκτυο συνεργαζόμενων δημοσιογράφων που τα τελευταία 4 χρόνια έχει καταγράψει επιτυχίες έχοντας συμμετάσχει σε πλήθος διασυνοριακών ερευνών, με δεκάδες συνεργασίες και δημοσιεύσεις σε διεθνή ΜΜΕ και δημοσιογραφικούς οργανισμούς (Investigate Europe, Arena κ.ά.) αλλά και με την «Εφ.Συν.». Είναι η πρώτη ελληνική ομάδα που έγινε μέλος του Global Investigative Journalism Network. Ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, οι έρευνες για την αλιεία και την αλιευτική βιομηχανία (Outlaw Ocean Project) αλλά και για τους αδελφούς Λασκαρίδη, για τους κερδοσκόπους του real estate (Cities For Rent), για τον σιδηρόδρομο στην Ευρώπη, για το ναυάγιο της Πύλου, αλλά πάνω από όλα για την καθοριστική και επίμονη συμβολή τους στην ανάδειξη του σκανδάλου των παρακολουθήσεων με αποκλειστικά θέματα.
Για την ίδια υπόθεση εξίσου καθοριστικός ήταν βέβαια και ο ρόλος της ομάδας του Inside Story, που ξετύλιξε πρώτο το κουβάρι των αποκαλύψεων και συνεχίζει αδιάλειπτα. Το insidestory.gr είναι ένα καθημερινό συνδρομητικό μέσο ενημέρωσης που προσφέρει με συνέπεια εδώ και τουλάχιστον 8 χρόνια ανεξάρτητη, ερευνητική, σε βάθος δημοσιογραφία με ευρεία θεματολογία.
Η «The Manifold» (themanifoldfiles.org) είναι μια μη κερδοσκοπική, ερευνητική ομάδα με μέλη στην Αθήνα, τη Λευκωσία και στο Λονδίνο, που ιδρύθηκε το 2018 εστιάζοντας σε περίπλοκα ζητήματα που απαιτούν μακροπρόθεσμη δέσμευση για αποσαφήνιση, διαμόρφωση και παρακολούθηση. Ξεχωρίζουν μέχρι τώρα οι φάκελοι της ομάδας (με διάφορα micro-site) για την παιδική κακοποίηση, για την αστυνομική βία και αυθαιρεσία καθώς και τα ημερολόγια ενεργειακής μετάβασης, μια εξαιρετική έρευνα για την ενέργεια, τις αγορές και την κλιματική κρίση στην Ελλάδα.
Το MIIR (Μεσογειακό Ινστιτούτο Eρευνητικής Δημοσιογραφίας, miir.gr) ιδρύθηκε το 2019, λειτουργεί συνεταιριστικά (ΚΟΙΝΣΕΠ) και έχει δημοσιεύσει τα τελευταία 4 χρόνια πλήθος ερευνών για μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων, πολλές από τις οποίες έχουν φιλοξενηθεί στην «Εφ.Συν.». Είναι από τα παλαιότερα μέλη του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (European Data Journalism Network - EDJNET), το οποίο πλέον περιλαμβάνει 31 οργανισμούς από 21 χώρες. Ξεχωρίζουν οι έρευνες για τη χρήση bots στις πολιτικές καμπάνιες στην Ελλάδα, για τη σκοτεινή πλευρά του ελληνικού τουρισμού, για τα προβλήματα του ελληνικού σιδηρόδρομου (αποκάλυψε πρώτο, 3 χρόνια πριν από το δυστύχημα, το θέμα της τηλεδιοίκησης που οδήγησε στο έγκλημα στα Τέμπη), για τα οικονομικά της δασοπυροπροστασίας, για τις γυναικοκτονίες στην Ευρώπη (πρώτη σχετική πανευρωπαϊκή έρευνα δεδομένων), για τις συνθήκες στις φυλακές και για τις ελλείψεις φαρμάκων σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Το 2022 δημιουργήθηκε και μια νέα δημοσιογραφική ομάδα, οι Data Journalists, μια «ιδιωτική πρωτοβουλία ερευνητικής δημοσιογραφίας», όπως την περιγράφουν οι έμπειροι συντάκτες που την αποτελούν, με πολυάριθμες δημοσιεύσεις μέχρι σήμερα, κυρίως ελληνικού ενδιαφέροντος.
«Eναλλακτικά» συνεργατικά μέσα ενημέρωσης
Εξαιρετικά παραγωγική, με καθημερινή ειδησεογραφία, αναλύσεις, πρωτότυπα ρεπορτάζ, σχόλια, βίντεο και διαδικτυακές εκπομπές, έχει υπάρξει τα τελευταία 13 χρόνια και η ομάδα του The Press Project (πρωτοποριακό εγχείρημα όταν πρωτοδημιουργήθηκε), ένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης, το οποίο –όπως και οι περισσότεροι παραπάνω οργανισμοί– καταστατικά δεν δέχεται καμία συναλλαγή με το κράτος, τις τράπεζες και τις πολυεθνικές.
Πολύ συνεπή παρουσία έχει από το 2011 και το omnia tv, μια διαδικτυακή πλατφόρμα ενημέρωσης «από τα κάτω», που επικεντρώνεται σε ζητήματα κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, με έμφαση «σε θέματα που τα κυρίαρχα ΜΜΕ επιλέγουν να θέτουν εκτός της ατζέντας τους ή να τα παρουσιάζουν με μεθόδους που προκαλούν στρεβλώσεις». Ενδεικτικά αναφέρουμε τη διεξοδική κάλυψη θεμάτων ναζιστικής βίας, ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων, τη δίκη της Χρυσής Αυγής, των δολοφόνων του Ζακ, αστυνομικής αυθαιρεσίας κ.ά.
Εδώ και 13 χρόνια λειτουργεί επίσης το Alterthess, ένα ανεξάρτητο εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης με ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα, τον κόσμο. Προσπαθεί να καταγράφει και να προβάλλει πλευρές των γεγονότων που παραμένουν αθέατες από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, τα οποία συρρικνώνουν ολοένα και περισσότερο το πεδίο της πληροφορίας και της γνώσης πάνω σε ζητήματα που επηρεάζουν τις ζωές όλων μας.
Ολοι οι παραπάνω οργανισμοί πασχίζουν να επιβιώσουν και να κρατήσουν την ανεξαρτησία τους –δεν δέχονται κατά τεκμήριο διαφημίσεις– βασιζόμενοι, με μερικές διαφορές ο καθένας, σε συνεργασίες με αντίστοιχους ξένους φορείς, σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, σε συμμετοχή τους σε ερευνητικά προγράμματα, σε συνδρομές και πάνω από όλα επιδιώκουν να αλλάξουν σιγά σιγά την ελληνική «κουλτούρα» που θέλει το κοινό να «καταναλώνει» δημοσιογραφικό περιεχόμενο για το δημόσιο συμφέρον χωρίς να πληρώνει τους εργαζόμενους και τα μέσα που το παράγουν.
Μία από τις παλαιότερες ομάδες είναι αυτή του Solomon (solomon.gr), το οποίο ξεκίνησε καλύπτοντας περισσότερο θέματα που αφορούσαν το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει διευρύνει τη θεματική του και με ρεπορτάζ που ασχολούνται με τη λογοδοσία φορέων εξουσίας, το περιβάλλον και τα διατροφικά ζητήματα. Πριν από λίγες μέρες η ομάδα του Solomon αλλά και δημοσιογράφοι του ARD και του Guardian όπως και το Forensis έλαβαν το σημαντικό βραβείο του Ευρωκοινοβουλίου «Δάφνη Καρουάνα Γκαλίθια» για την έρευνα «Μπροστά στις κλειστές κάμερες των Αρχών: Πεθαίνοντας στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου», που δημοσιεύθηκε λίγες εβδομάδες μετά το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο.
Αναμφισβήτητα μία από τις πιο ενεργές ερευνητικές ομάδες είναι οι Reporters United (reportersunited.gr), ένα δίκτυο συνεργαζόμενων δημοσιογράφων που τα τελευταία 4 χρόνια έχει καταγράψει επιτυχίες έχοντας συμμετάσχει σε πλήθος διασυνοριακών ερευνών, με δεκάδες συνεργασίες και δημοσιεύσεις σε διεθνή ΜΜΕ και δημοσιογραφικούς οργανισμούς (Investigate Europe, Arena κ.ά.) αλλά και με την «Εφ.Συν.». Είναι η πρώτη ελληνική ομάδα που έγινε μέλος του Global Investigative Journalism Network. Ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, οι έρευνες για την αλιεία και την αλιευτική βιομηχανία (Outlaw Ocean Project) αλλά και για τους αδελφούς Λασκαρίδη, για τους κερδοσκόπους του real estate (Cities For Rent), για τον σιδηρόδρομο στην Ευρώπη, για το ναυάγιο της Πύλου, αλλά πάνω από όλα για την καθοριστική και επίμονη συμβολή τους στην ανάδειξη του σκανδάλου των παρακολουθήσεων με αποκλειστικά θέματα.
Για την ίδια υπόθεση εξίσου καθοριστικός ήταν βέβαια και ο ρόλος της ομάδας του Inside Story, που ξετύλιξε πρώτο το κουβάρι των αποκαλύψεων και συνεχίζει αδιάλειπτα. Το insidestory.gr είναι ένα καθημερινό συνδρομητικό μέσο ενημέρωσης που προσφέρει με συνέπεια εδώ και τουλάχιστον 8 χρόνια ανεξάρτητη, ερευνητική, σε βάθος δημοσιογραφία με ευρεία θεματολογία.
Η «The Manifold» (themanifoldfiles.org) είναι μια μη κερδοσκοπική, ερευνητική ομάδα με μέλη στην Αθήνα, τη Λευκωσία και στο Λονδίνο, που ιδρύθηκε το 2018 εστιάζοντας σε περίπλοκα ζητήματα που απαιτούν μακροπρόθεσμη δέσμευση για αποσαφήνιση, διαμόρφωση και παρακολούθηση. Ξεχωρίζουν μέχρι τώρα οι φάκελοι της ομάδας (με διάφορα micro-site) για την παιδική κακοποίηση, για την αστυνομική βία και αυθαιρεσία καθώς και τα ημερολόγια ενεργειακής μετάβασης, μια εξαιρετική έρευνα για την ενέργεια, τις αγορές και την κλιματική κρίση στην Ελλάδα.
Το MIIR (Μεσογειακό Ινστιτούτο Eρευνητικής Δημοσιογραφίας, miir.gr) ιδρύθηκε το 2019, λειτουργεί συνεταιριστικά (ΚΟΙΝΣΕΠ) και έχει δημοσιεύσει τα τελευταία 4 χρόνια πλήθος ερευνών για μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων, πολλές από τις οποίες έχουν φιλοξενηθεί στην «Εφ.Συν.». Είναι από τα παλαιότερα μέλη του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (European Data Journalism Network - EDJNET), το οποίο πλέον περιλαμβάνει 31 οργανισμούς από 21 χώρες. Ξεχωρίζουν οι έρευνες για τη χρήση bots στις πολιτικές καμπάνιες στην Ελλάδα, για τη σκοτεινή πλευρά του ελληνικού τουρισμού, για τα προβλήματα του ελληνικού σιδηρόδρομου (αποκάλυψε πρώτο, 3 χρόνια πριν από το δυστύχημα, το θέμα της τηλεδιοίκησης που οδήγησε στο έγκλημα στα Τέμπη), για τα οικονομικά της δασοπυροπροστασίας, για τις γυναικοκτονίες στην Ευρώπη (πρώτη σχετική πανευρωπαϊκή έρευνα δεδομένων), για τις συνθήκες στις φυλακές και για τις ελλείψεις φαρμάκων σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Το 2022 δημιουργήθηκε και μια νέα δημοσιογραφική ομάδα, οι Data Journalists, μια «ιδιωτική πρωτοβουλία ερευνητικής δημοσιογραφίας», όπως την περιγράφουν οι έμπειροι συντάκτες που την αποτελούν, με πολυάριθμες δημοσιεύσεις μέχρι σήμερα, κυρίως ελληνικού ενδιαφέροντος.
«Eναλλακτικά» συνεργατικά μέσα ενημέρωσης
Εξαιρετικά παραγωγική, με καθημερινή ειδησεογραφία, αναλύσεις, πρωτότυπα ρεπορτάζ, σχόλια, βίντεο και διαδικτυακές εκπομπές, έχει υπάρξει τα τελευταία 13 χρόνια και η ομάδα του The Press Project (πρωτοποριακό εγχείρημα όταν πρωτοδημιουργήθηκε), ένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης, το οποίο –όπως και οι περισσότεροι παραπάνω οργανισμοί– καταστατικά δεν δέχεται καμία συναλλαγή με το κράτος, τις τράπεζες και τις πολυεθνικές.
Πολύ συνεπή παρουσία έχει από το 2011 και το omnia tv, μια διαδικτυακή πλατφόρμα ενημέρωσης «από τα κάτω», που επικεντρώνεται σε ζητήματα κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, με έμφαση «σε θέματα που τα κυρίαρχα ΜΜΕ επιλέγουν να θέτουν εκτός της ατζέντας τους ή να τα παρουσιάζουν με μεθόδους που προκαλούν στρεβλώσεις». Ενδεικτικά αναφέρουμε τη διεξοδική κάλυψη θεμάτων ναζιστικής βίας, ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων, τη δίκη της Χρυσής Αυγής, των δολοφόνων του Ζακ, αστυνομικής αυθαιρεσίας κ.ά.
Εδώ και 13 χρόνια λειτουργεί επίσης το Alterthess, ένα ανεξάρτητο εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης με ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα, τον κόσμο. Προσπαθεί να καταγράφει και να προβάλλει πλευρές των γεγονότων που παραμένουν αθέατες από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, τα οποία συρρικνώνουν ολοένα και περισσότερο το πεδίο της πληροφορίας και της γνώσης πάνω σε ζητήματα που επηρεάζουν τις ζωές όλων μας.
Ολοι οι παραπάνω οργανισμοί πασχίζουν να επιβιώσουν και να κρατήσουν την ανεξαρτησία τους –δεν δέχονται κατά τεκμήριο διαφημίσεις– βασιζόμενοι, με μερικές διαφορές ο καθένας, σε συνεργασίες με αντίστοιχους ξένους φορείς, σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, σε συμμετοχή τους σε ερευνητικά προγράμματα, σε συνδρομές και πάνω από όλα επιδιώκουν να αλλάξουν σιγά σιγά την ελληνική «κουλτούρα» που θέλει το κοινό να «καταναλώνει» δημοσιογραφικό περιεχόμενο για το δημόσιο συμφέρον χωρίς να πληρώνει τους εργαζόμενους και τα μέσα που το παράγουν.
Κώστας Ζαφειρόπουλος
