Η εκλογή προέδρου από τη βάση (πολύ ελαστική έννοια) καθιερώθηκε στην Ελλάδα από τον Γιώργο Παπανδρέου. Το 2004, στην προσπάθειά του να ανατρέψει τα προγνωστικά που… ήθελαν τη Νέα Δημοκρατία του Κώστα Καραμανλή να κερδίζει με άνεση τις εκλογές, οργάνωσε πανελλαδική εκστρατεία με περιοδείες σε όλη τη χώρα και μαζικές συγκεντρώσεις. Ηταν ο μοναδικός υποψήφιος -είχε πάρει το δαχτυλίδι της διαδοχής από τον απερχόμενο Κώστα Σημίτη (διαδικασία κάθε άλλο παρά δημοκρατική)- και σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε το ΠΑΣΟΚ της εποχής πήγαν στις κάλπες να τον ψηφίσουν πάνω από 900.000 πολίτες.
Το νούμερο αμφισβητήθηκε εκ των υστέρων. Εχασε όμως τις εθνικές εκλογές. Αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν να ηττηθεί ένα κόμμα που καταφέρνει να κινητοποιεί τόσο κόσμο λίγο καιρό πριν από τις εθνικές εκλογές. Το ερώτημα έμεινε αναπάντητο. Τότε και η Δεξιά και η Αριστερά εξέφρασαν ισχυρές ενστάσεις για τον τρόπο εκλογής αρχηγού. Ωστόσο και η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ, αρκετά χρόνια αργότερα, υιοθέτησαν αυτό το μοντέλο. Μόνο το ΚΚΕ αντιστάθηκε. Ο γενικός γραμματέας του εκλέγεται από την Κεντρική Επιτροπή κι αυτή από το συνέδριο.
Στον ΣΥΡΙΖΑ έκαναν ακόμη μία καινοτομία. Αποφάσισαν -υπήρχε πάντως και ισχυρή μειοψηφική τάση- να εκλέγονται από τη βάση του κόμματος και τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, όχι όμως και ο γραμματέας της. Ετσι είχαμε ισχυρό πρόεδρο, ισχυρή Κεντρική Επιτροπή και γραμματέα περιορισμένης ευθύνης. Η εκλογή από καθολική ψηφοφορία υποτίθεται πως είναι η πεμπτουσία της άμεσης δημοκρατίας. Οσο περισσότεροι στις κομματικές κάλπες, τόσο το καλύτερο για τον νέο ηγέτη και γενικώς για το κόμμα που υποδέχεται (;) στους κόλπους του πλήθος πολιτών.
Σε πρώτη ανάγνωση αυτό φαίνεται καλό. Είναι όμως; Πιστεύει κανείς ότι το 2004 το ΠΑΣΟΚ είχε περίπου 1.000.000 μέλη; Αν είχε τόσο κόσμο στις τάξεις του, δεν θα έχανε τις εκλογές. Πιστεύει κανείς ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάνω από 150.000 μέλη το 2022 (τόσοι πήγαν να ψηφίσουν τον μοναδικό υποψήφιο Αλέξη Τσίπρα); Αν είχε τόσα μέλη και ήταν δραστήρια και λειτουργούσαν στους κοινωνικούς χώρους, θα είχαν πάρει χαμπάρι στην Κουμουνδούρου ότι έρχεται εκλογική καταιγίδα. Οπότε;
Αρκετοί(ές) απ’ αυτούς(ές) που πήγαν να ψηφίσουν και γράφτηκαν έναντι μικρού ποσού στα μητρώα των μελών δεν πάτησαν το πόδι τους στις οργανώσεις, δεν συμμετείχαν στην εσωκομματική λειτουργία του κόμματος. Εκατσαν σπίτι τους και παρακολουθούσαν από απόσταση, αν βεβαίως παρακολουθούσαν, τις διεργασίες στο κόμμα για τον αρχηγό του οποίου είχαν άποψη και τους επετράπη να την καταθέσουν. Γιατί συνέβη αυτό; Μπορεί να ήταν πολίτες χωρίς μεγάλο ενδιαφέρον για τα πολιτικά ζητήματα και πήγαν για τον χαβαλέ;
Κάποιοι(ες) ενδεχομένως. Μπορεί να ήταν οπαδοί άλλων κομμάτων και πήγαν να ψηφίσουν είτε αυθόρμητα είτε καθοδηγούμενοι για να πριμοδοτήσουν εκείνο το στέλεχος που θα ήταν εύκολος αντίπαλος για την παράταξή τους; Δεν αποκλείεται. Μήπως οι ηγετικές ομάδες δεν θέλουν πολλά πάρε-δώσε μ’ αυτούς, δηλαδή τους θεωρούν ψηφοφόρους μιας χρήσεως και δεν προτίθενται να τους δώσουν τη δυνατότητα να γίνουν ενεργά μέλη και να αποκτήσουν δικαιώματα επειδή φοβούνται πως θα διαταραχθούν οι κομματικές ισορροπίες; Πιθανόν.
Υπάρχει κάποια ενδιάμεση λύση που και τη δημοκρατία θα υπηρετεί και δεν θα είναι προσβλητική για τα μέλη που έχουν τακτική παρουσία στις οργανώσεις; Υπάρχει. Για παράδειγμα: να έχουν δικαίωμα ψήφου για την εκλογή αρχηγού όσοι(ες) είναι μέλη του κόμματος τουλάχιστον τρία χρόνια, είναι τακτοποιημένοι(ες) οικονομικώς (μηνιαία συνδρομή) και δεν απουσιάζουν κατά σύστημα από τις δραστηριότητες του κόμματος. Στο χέρι της νέας ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι να θεραπεύσει τις αδυναμίες του μοντέλου που ισχύει. Θα το επιχειρήσει; Θα δούμε.
Τάσος Παππάς
