Επειδή βγήκαν κάποιες γκοστέρες του πνεύματος και της επιστήμης και λένε μαζεμένες τις σοφίες για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, αισθάνομαι κι εγώ υποχρεωμένος να καταθέσω εδώ όσα έγραψε κάποτε στο φέηζμπο ο παλιός φίλος από τα Τρίκαλα Γιάννης Μπαντέκας, για μια όχι και τόσο διάσημη συμφορά. Όταν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η κλιματική αλλαγή, ήταν ακόμη άγνωστες λέξεις…
4 Ιουνίου 1907. Η μεγάλη πλημμύρα του Ληθαίου ποταμού.
Στις 4 Ιουνίου του 1907 έγινε μία από τις χειρότερες «φυσικές καταστροφές» που έπληξαν την ελληνική επικράτεια από συστάσεως κράτους.
Ήταν μια ζεστή μέρα (Δευτέρα) σε μια περίοδο ανομβρίας (είχαν προηγηθεί θρησκευτικές λιτανείες για να βρέξει) και μόλις είχε λήξει το εβδομαδιαίο «παζάρι» της πόλης των Τρικάλων. Η σφοδρή καταιγίδα άρχισε περί τις 16:00 (το απόγευμα) και είχε εντυπωσιακά τοπικό χαρακτήρα (έβρεξε σχεδόν μόνο στα όρια της υδρογραφικής λεκάνης του Ληθαίου ποταμού και σε κάποιες γειτονικές περιοχές) και κράτησε μέχρι περίπου στις 23:00.
Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά:
Ένα τεράστιο «κύμα» σάρωσε την πόλη, (σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρξε και ταυτόχρονο μικρότερο «κύμα» από τον Αγιαμονιώτη ποταμό) αφού προηγουμένως είχε σαρώσει (κυριολεκτικά) όλα τα χωριά που βρίσκονται κατά μήκος της κοίτης του Ληθαίου (στο ανατολικό περιθώριο της Δυτικής Θεσσαλίας) και όχι μόνο.
Άφησε πίσω του αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων (ο επίσημος κατάλογος των καταμετρημένων αναφέρει περί τους 100-150, αλλά λαμβάνοντας υπόψην τις λίστες των αγνοουμένων και εξαφανισθέντων, τα θύματα ενδεχομένως ξεπερνούν τους 400! –ορισμένοι κάνουν λόγο για 600!!), χιλιάδες άστεγους (1.200-2.000 οικίες κατέρρευσαν ολοσχερώς μέσα στην πόλη), πλήθος νεκρών ζώων και ολοσχερή καταστροφή της γεωργικής & κτηνοτροφικής παραγωγής των χωριών στις όχθες του ποταμού (Σπαθάδες, Βασιλική, Μικρό Κεφαλόβρυσο, Μεγάλο Κεφαλόβρυσο, Ράξα, Σωτήρα, Περδικοράχη, Ρίζωμα, Πατουλιά, Γλύνος, Νομή, Λόγγος, κ.α.).
Στα Τρίκαλα καταστράφηκαν όλες οι γέφυρες (πλην της κεντρικής), η συντριπτική πλειοψηφία των παλαιών πλίνθινων σπιτιών κατέρρευσε και οι κάτοικοι κατέφυγαν είτε στα υψώματα του Βαρουσίου, είτε σε μεγάλα πέτρινα σπίτια ευκατάστατων συμπολιτών –η κατάρρευση ορισμένων και από αυτά πρόσθεσε δεκάδες θύματα στον κατάλογο) ενώ τις επόμενες ημέρες επικρατούσε μια απερίγραπτα εφιαλτική κατάσταση: δυσοσμία από το πλήθος των πτωμάτων (ανθρώπων και ζώων) που βρίσκονταν είτε θαμμένα στη λάσπη και στα ερείπια είτε διάσπαρτα, επιδημίες, έλλειψη διατροφής, πόσιμου νερού, κουνούπια, κλπ.
Η ολιγωρία της κρατικής μηχανής ήταν χαρακτηριστική: Προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με επιτροπές εράνων, ενώ οι πλούσιοι της πόλης φρόντισαν να καταφύγουν στην γειτονική Καρδίτσα προκειμένου να αποφύγουν την συνδρομή (ο έρανος απέδωσε 5.000 δραχμές, ενώ 30.000 δραχμές έστειλε το κράτος)! Χρειάστηκε να παρέλθει μια εβδομάδα για να αντιληφθεί η κεντρική διοίκηση το μέγεθος της καταστροφής (επίσκεψη υπουργού Καλογερόπουλου) ενώ προηγουμένως είχε απειληθεί κοινωνική έκρηξη και επίθεση σε δημόσια κτήρια, κλπ. Τις επόμενες ημέρες κατέφθασε και ο βασιλεύς Γεώργιος (φιλοξενούμενος του τσιφλικά Ζωγράφου στην Λαζαρίνα) αλλά έφυγε κακήν κακώς μην αντέχοντας την φρικτή κατάσταση που αντίκρισε…
Στα αίτια της καταστροφής –εκτός του πρωτοφανούς ύψους βροχής της καταιγίδας, συγκαταλέγονται αλόγιστες επεμβάσεις στην κοίτη του Ληθαίου, η ανεξέλεγκτη υλοτόμηση στα δάση της υδρογραφικής λεκάνης και η ύπαρξη ενός φράγματος σε κάποιον υδρόμυλο που οι κάτοικοι φρόντισαν να γκρεμίσουν αμέσως μετά την πλημμύρα. Όλα τα παραπάνω θεωρούνται –δυστυχώς- επιτεύγματα του «βασιλείου της Ελλάδος» που είχε προσφάτως (1881) προσαρτήσει την Θεσσαλία (με το γνωστό καθεστώς των τσιφλικάδων και των ακτημόνων κολίγων), γιατί η οθωμανική διοίκηση προστάτευε «δια ροπάλου» τόσο τον ποταμό, όσο και τα δάση!
Στις κοινωνικές επιπτώσεις συμπεριλαμβάνεται η διόγκωση της μετανάστευσης που ερήμωσε τη Δυτική Θεσσαλία. Μεταξύ των όσων εξωθήθηκαν σε μετανάστευση ήταν και ο 15χρονος τότε παππούς μου Γιάννης Μπαντέκας που παρέα με τον 17χρονο αδερφό του Ευθύμιο στις αρχές του Νοεμβρίου (1907) αποβιβάζονταν στα σκλαβοπάζαρα του Έλις Άιλαντ στην Νέα Υόρκη -με 15 δολάρια στην τσέπη
Υ.Γ.: Τα ανωτέρω αποτελούν προσωπική περίληψη εργασίας που παρουσιάστηκε στο διεθνές συνέδριο με θέμα: «Πηνειός Ποταμός: Πηγή Ζωής και Ανάπτυξης στη Θεσσαλία», που διεξήχθη στη Λάρισα, στις 2 & 3 Νοεμβρίου 2018. Την εργασία υπέγραφαν οι Μπαντέκας Ιωάννης, Διακάκης Μιχάλης, Μαυρούλης Σπυρίδων και Λέκκας Ευθύμης.
Χρήστος Ξανθάκης
Voices / Newpost (12.9.2023)
