Οι εκδότες Τύπου έχουν πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσουν. Οι προκλήσεις από τον ανταγωνισμό των ψηφιακών εκδόσεων είναι μεγάλες αλλά μακάρι να ήταν αυτές μόνον. Εκείνο που αποτελεί αιτίασοβαρού προβληματισμού είναι το… χαρτί.
Το ζήτημα είναι σύνθετο. Και υπάρχουν πολλές παράμετροι. Κάποιες ούτε που τις φαντάζεστε. Σημαντικό μερίδιο παραγωγής χαρτιού χρησιμοποιεί ανακυκλωμένες ίνες ξύλου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα το 70% του δημοσιογραφικού χαρτιού προέρχεται από ανακυκλωμένη ξυλεία. Έλα όμως που η κυτταρίνη – κύριο δομικό συστατικό των κυτταρικών τοιχωμάτων των δέντρων –, από την οποία παράγεται το χαρτί, αλλοιώνεται από την επανειλημμένη χρήση, πράγμα που σημαίνει ότι η δασοκομία με βιώσιμη διαχείριση πρέπει να καλύψει το άλλο 30% που απομένει.
Εν τω μεταξύ η περισσότερη παραγόμενη ξυλεία χρησιμοποιείται στον κλάδο των κατασκευών και της μεταποίησης. Ενδεικτικά από τους 6,3 εκατ. τόνους βιομηχανικής ξυλείας στο Η.Β. (αντιστοιχεί στο 56% του συνόλου της χώρας) μόλις 400.000, δηλαδή το 3,6% του συνόλου κατευθύνθηκαν σε εργοστάσια παραγωγής χαρτοπολτού και χαρτιού.
Κάπου εδώ, στο κάδρο ήρθε να προστεθεί η πανδημία που διαδραμάτισε ρόλο στην αύξηση της τιμής του ξύλου. Διότι δημιούργησε ραγδαία ζήτηση για βελτιώσεις στον κατασκευαστικό κλάδο. Αν και η ζήτηση υποχώρησε οι τιμές στην ξυλεία παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα.
Ύστερα οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία. Τί σχέση μπορεί να έχει η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος που μαίνεται και πως επηρεάζει τις τιμές του ξύλου και του χαρτιού ως παράγωγο του; Απλό. Στην Ουκρανία παράγεται το 10% της μαλακής ξυλείας επί ευρωπαϊκού εδάφους. Και επιβλήθηκαν κυρώσεις στη Ρωσία, η οποία κατέχει το 22% της παγκόσμιας παραγωγής ξύλου.
Πριν ξεσπάσει η πανδημία του κορωνοϊού είχε παρατηρηθεί μείωση της ζήτησης για προϊόντα χαρτιού και ειδικότερα για χαρτί εφημερίδων. Εργοστάσια παραγωγής χάρτου στράφηκαν στην παραγωγή κυματοειδών συσκευασιών οι οποίες φάνταζαν ως επενδυτική κίνηση ελκυστικές λόγω της αύξησης παραδόσεων κατ’ οίκον της Amazon.
Με την πανδημία μειώθηκε η ζήτηση για έγχαρτες εκδόσεις οργανισμών Ενημέρωσης με συνέπεια η κατάσταση να επιδεινωθεί. Μεγάλες μονάδες παραγωγής δημοσιογραφικού χάρτου, επικαλούμενες τη σημαντική πτώση της ζήτησης, αποχώρησαν από την αγορά. Στην Αγγλία για παράδειγμα μια τέτοια απόφαση έλαβε η SCA, στερώντας από την αγορά 800.000 τόνους ετησίως και στη Φινλανδία η Stora Enso έκλεισε το εργοστάσιο της στο φινλανδικό λιμάνι Βεϊτσιλουότο, στερώντας από την αγορά 260.000 τόνους χαρτιού, σύμφωνα και με τον εξειδικευμένο ιστότοπο press gazette.
Έπειτα είναι και η λιγνίνη. Συγκεκριμένα η χονδροειδής λιγνίνη. Είναι συστατικό το οποίο απαντάται σε υψηλές ποσότητες στον χαρτοπολτό, ο οποίος είναι η «μαγιά» για το χαρτί των εφημερίδων. Το θέμα είναι ότι υπάρχουν άλλες βιομηχανίες που θέλουν για άλλους λόγους χαρτοπολτό ακριβώς λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε λιγνίνη. Η ζήτηση αυξάνει την τιμή.
Βάλτε στην εξίσωση εκτός από την ενεργειακή κρίση και την «έκρηξη» στις τιμές των καυσίμων μια ακόμη παράμετρο. Τα ναυτιλιακά κόστη για φορτία χαρτοπολτού από την Κίνα, άλλη σημαντική παραγωγό χώρα χάρτου, τα οποία αυξήθηκαν επειδή έγιναν περιζήτητα τα δρομολόγια από και προς την ασιατική χώρα, εξαιτίας της πανδημίας.
Στην παρούσα φάση οι εκδότες έχουν συγκεκριμένες δυνατότητες ευελιξίας για να αντιμετωπίσουν αυτή την κρίση. Μία είναι να μειώσουν την ποιότητα του χαρτιού, θυσιάζοντας το πάχος και την υφή. Μια άλλη είναι να περιορίσουν τα τυπογραφικά, με περιορισμό σελίδων ανά φύλλο. Ακροθιγώς, στο εξωτερικό, έχει διατυπωθεί η πρόταση να μετακυληθεί ένα τμήμα του κόστους στους καταναλωτές. Τους αναγνώστες δηλαδή. Αλλά με πολλές freepress εκδόσεις η πρόταση αυτή μάλλον είναι απαγορευτική. Και ο πονοκέφαλος παραμένει.