Η χειραγώγηση των ειδήσεων και η λογοκρισία γίνονται με πολλούς έμμεσους τρόπους και κυρίως μέσω οικονομικών πιέσεων. Συχνά τα πράγματα δεν μένουν απλώς στη “γραμμή” του Μέσου η οποία πρέπει να ακολουθείται αλλά γίνονται αρκετά πιο επιθετικά: οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να δημοσιεύσουν αυτό που θέλουν γιατί κινδυνεύουν να στοχοποιηθούν και να χάσουν τη δουλειά τους. Ακόμα κι αν ήθελαν να ρισκάρουν, το περιεχόμενο δεν φτάνει ποτέ στον παραλήπτη γιατί κόβεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο από τους “από πάνω”.
Το παραπάνω κείμενο είναι από τη σειρά δίγλωσσων podcast στο The Press Project με τίτλο "#108: Η επίθεση στην ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα", που θα είναι διαθέσιμη στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF) για το 2022, η χώρα μας έπεσε 38 θέσεις από το 2021 κατρακυλώντας από την 70η στην 108η θέση.
Με αυτή την καλή αφορμή η ειδησεογραφική ιστοσελίδα θα παρουσιάσει έξι επεισόδια που το καθένα ερευνά ένα κρίσιμο θέμα σχετικά με την ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα στην ενημέρωση στην Ελλάδα:
- παρακολουθήσεις δημοσιογράφων,
- αδιαφανής κατανομή δημόσιου χρήματος,
- καταχρηστικές αγωγές SLAPP,
- μαρτυρίες δημοσιογράφων για τη συστηματική λογοκρισία αλλά και την αυτολογοκρισία
- και την ανεξιχνίαστη δολοφονία του αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ.
Οι δημοσιογράφοι Τζένη Τσιροπούλου και Κωνσταντίνος Πουλής θα ερευνήσουν την ανεξιχνίαστη δολοφονία του δημοσιογράφου μέρα-μεσημέρι κάτω από το σπίτι του, θα μας μεταφέρουν μέσα στα newsroom ώστε να δούμε τις εργασιακές συνθήκες, τη λογοκρισία και την αυτολογοκρισία στα ΜΜΕ, θα μιλήσουν με δημοσιογράφους-θύματα καταχρηστικών αγωγών SLAPP αλλά και δημοσιογράφους-θύματα τηλεφωνικών υποκλοπών. Θα μας μιλήσουν ακόμα για μία απολύτως αδιαφανή διαδικασία κρατικής χρηματοδότησης στα ΜΜΕ. Στο podcast για τη λίστα Πέτσα και ο δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών, Δημήτρης Κανελλόπουλος.
Το TPP αναφέρει πως η κυβέρνηση αρνήθηκε συστηματικά να ανταποκριθεί στα αιτήματά του για επικοινωνία και συνεντεύξεις. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή του TPP και του πρακτορείου παραγωγής podcast Bulle Media. Αυτή η σειρά podcast αποτελεί μέρος του δικτύου podcast “Europod” και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του πρότζεκτ “Sphera”.
Παρουσίαση των έξι επεισοδίων από το TPP
Από το 2022, η Ελλάδα κατατάσσεται στη χειρότερη θέση από όλες τις χώρες της ΕΕ στην κατάταξη των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου. Γιατί κατρακύλησε από την 70η στην 108η θέση; Τι συμβαίνει με τα ΜΜΕ στην αποκαλούμενη διεθνώς ως γενέτειρα της Δημοκρατίας;
Στο πρώτο επεισόδιο κάνουμε μια χαρτογράφηση για να να θέσουμε το πλαίσιο ώστε τόσο το διεθνές όσο και το ελληνικό κοινό να κατανοήσουν καλύτερα τα επεισόδια που ακολουθούν. Διατρέχουμε όλα τα ζητήματα που αποτέλεσαν τα κριτήρια για την υποβάθμιση της Ελλάδας: παρακολουθήσεις δημοσιογράφων, δολοφονία ενός αστυνομικού ρεπόρτερ, καταχρηστικές αγωγές SLAPP, λογοκρισία, αυτολογοκρισία, αλλά και οικονομική χειραγώγηση.
Συνεντεύξεις:
Καλεσμένοι μας στο πρώτο επεισόδιο είναι ο Αντώνης Καλογερόπουλος, Λέκτορας Eπικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και Ερευνητής στο Reuters Institute, ο Pavol Szalai, επικεφαλής του Γραφείου Ευρωπαϊκής Ένωσης & Βαλκανίων των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, η Λαμπρινή Παπαδοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Ενημέρωσης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών καθώς και ο Δημήτρης Γαλαμάτης, γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης.
2. Παρακολουθήσεις δημοσιογράφων
Η Ελλάδα βρέθηκε ξανά στα πρωτοσέλιδα των διεθνών ΜΜΕ μετά από ένα μεγάλο σκάνδαλο τηλεφωνικών υποκλοπών. Η πρώτη παρακολούθηση που έγινε ευρέως γνωστή ήταν σε βάρος του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη, που ερευνά οικονομικά και τραπεζικά σκάνδαλα. Το θέμα δεν πήρε όμως διαστάσεις μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι αντιμέτωπος με παράνομη παρακολούθηση είχε έρθει και ο αρχηγός του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος, Νίκος Ανδρουλάκης. Για την παρακολούθηση χρησιμοποιήθηκε και το κακόβουλο λογισμικό Predator. Μερικούς μήνες νωρίτερα, ο δημοσιογράφος που ερευνά ζητήματα που αφορούν το προσφυγικό, Σταύρος Μαλιχούδης, είχε ανακαλύψει ότι παρακολουθείτο από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών σαν να ήταν εχθρός του κράτους. Συνέπεια των αποκαλύψεων ήταν να παραιτηθούν ο γενικός γραμματέας του πρωθυπουργού και ανιψιός του, Γρηγόρης Δημητριάδης, και ο διοικητής της ΕΥΠ, Παναγιώτης Κοντολέων. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, πολλές ακόμα παράνομες παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και εκδοτών λάμβαναν χώρα που όμως ακόμα δεν έχει απαντηθεί επίσημα το αν πράγματι βρίσκονταν υπό παρακολούθηση και κυρίως “γιατί”.
Για το 2ο επεισόδιο μιλήσαμε με τους δημοσιογράφους που έπεσαν θύματα τηλεφωνικών παρακολουθήσεων και με τους δημοσιογράφους που αφοσιώθηκαν στις πολύμηνες έρευνες για να φέρουν στο φως το σκάνδαλο των υποκλοπών.
Συνεντεύξεις:
Καλεσμένοι μας για αυτό το επεισόδιο είναι οι δημοσιογράφοι-θύματα παρακολούθησης, Σταύρος Μαλιχούδης και Θανάσης Κουκάκης, καθώς και οι δημοσιογράφοι Τάσος Τέλλογλου και Ελίζα Τριανταφύλλου.
3. Υπόθεση Καραϊβάζ
Από όλα αυτά που εμποδίζουν έναν δημοσιογράφο να κάνει τη δουλειά του, υπάρχει μόνο ένα ανίκητο εμπόδιο. Ο θάνατος. Στην Ελλάδα, ένας δημοσιογράφος του αστυνομικού ρεπορτάζ, ο Γιώργος Καραϊβάζ, δολοφονήθηκε μέρα-μεσημέρι κάτω από το σπίτι του. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι η ελληνική αστυνομία θα εξιχνιάσει γρήγορα τη δολοφονία και θα οδηγήσει τους υπόπτους στη Δικαιοσύνη. Αντίθετα σε κάθε εξαγγελία όμως, ακόμη και σήμερα, 22 μήνες μετά, η έρευνα για τη δολοφονία του δημοσιογράφου είναι αργή έως ανύπαρκτη.
Συνεντεύξεις:
Για το 3ο επεισόδιο μιλήσαμε με τη χήρα του δολοφονηθέντος δημοσιογράφου, Στάθα Αλεξανδροπούλου Καραϊβάζ, με έναν από τους πιο έμπειρους αστυνομικούς ρεπόρτερ, τον Πάνο Σόμπολο, τον δημοσιογράφο Μπάμπη Πολυχρονιάδη που παρακολούθησε στα δικαστήρια τη δίκη της Greek Mafia, τον Pavol Szalai, επικεφαλής των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Βαλκάνια, τον ευρωβουλευτή Κώστα Αρβανίτη και τη Μαρία Αντωνιάδου, πρόεδρο της ΕΣΗΕΑ.
4. Ιστορίες από το Newsroom
Η χειραγώγηση των ειδήσεων και η λογοκρισία γίνονται με πολλούς έμμεσους τρόπους και κυρίως μέσω οικονομικών πιέσεων. Συχνά τα πράγματα δεν μένουν απλώς στη “γραμμή” του Μέσου η οποία πρέπει να ακολουθείται αλλά γίνονται αρκετά πιο επιθετικά: οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να δημοσιεύσουν αυτό που θέλουν γιατί κινδυνεύουν να στοχοποιηθούν και να χάσουν τη δουλειά τους. Ακόμα κι αν ήθελαν να ρισκάρουν, το περιεχόμενο δεν φτάνει ποτέ στον παραλήπτη γιατί κόβεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο από τους “από πάνω”.
Στο 4ο επεισόδιο, ακούμε συναδέλφους δημοσιογράφους που έχουν μιλήσει δημόσια για ιστορίες λογοκρισίας στη δουλειά τους αλλά και άλλους που δέχτηκαν να μιλήσουν ανώνυμα για τις πιέσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά στην αίθουσα σύνταξης.
Συνεντεύξεις:
Για αυτό το επεισόδιο, καλεσμένοι μας είναι η Μάχη Νικολάρα, δημοσιογράφος στην ΕΡΤ, και τρεις δημοσιογράφοι από τα μεγαλύτερα ελληνικά ειδησεογραφικά site.
5. Λίστα Πέτσα
Στο πλαίσιο του COVID-19 και των ειδικών συνθηκών του, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να μοιράσει σε Μέσα Ενημέρωσης ένα μεγάλο χρηματικό ποσό – 20 εκατομμύρια ευρώ – για την προώθηση των μηνυμάτων της Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα Μέσα ενημέρωσης που έλαβαν τα χρήματα συγκεντρώθηκαν στη λεγόμενη Λίστα Πέτσα. Η ιστορία ίσως και να είχε λήξει εκεί αν ο Τύπος που ασκεί κριτική στην κυβέρνηση δεν λάμβανε λιγότερο από το 1% του συνολικού ποσού. Μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει καμία επίσημη τοποθέτηση που να απαντά στο κρίσιμο ερώτημα: ποια κριτήρια χρησιμοποιήθηκαν για την κατανομή του δημόσιου χρήματος;
Συνεντεύξεις:
Σε αυτό το επεισόδιο, καλεσμένοι μας είναι ο Στέφανος Λουκόπουλος, διευθυντής και συνιδρυτής του Vouliwatch, o Δημήτρης Κανελλόπουλος, δημοσιογράφος και πρώην πρόεδρος του συνεταιρισμού της Εφημερίδας των Συντακτών, και ο Δημήτρης Γαλαμάτης, Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης.
6. SLAPP: Κατηγορούμενοι Δημοσιογράφοι
Δυστυχώς, ο όρος SLAPP – ακρωνύμιο για το Strategic Lawsuit Against Public Participation, στρατηγικές αγωγές δηλαδή με στόχο το πάγωμα του δημόσιου λόγου – δεν είναι πια άγνωστος ούτε στους δημοσιογράφους στην Ελλάδα. Όχι επειδή τον διαβάσαμε σε κάποιο βιβλίο, αλλά επειδή αρκετοί δημοσιογράφοι έχουν γίνει στόχοι αγωγών μεγάλων εταιρειών, πολιτικών προσώπων, κλπ. λόγω των ρεπορτάζ τους. Καλούνται λοιπόν να αντιμετωπίσουν στις δικαστικές αίθουσες εξοντωτικές μάχες «Δαυίδ εναντίον Γολιάθ». Όπως εξηγούμε στο τελευταίο μας επεισόδιο, αυτή η πρακτική δεν γίνεται με στόχο την οικονομική αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμιση. Στόχος είναι το νομικό bullying και η φίμωση του δημοσιογράφου.
Στο τελευταίο επεισόδιο, σας παρουσιάζουμε τρεις περιπτώσεις SLAPP στην Ελλάδα με τα ίδια τα θύματα να μας αφηγούνται τις ιστορίες τους.
Συνεντεύξεις:
Καλεσμένοι μας είναι οι τρεις δημοσιογράφοι-θύματα SLAPP, Θοδωρής Χονδρογιάννος, Σταυρούλα Πουλημένη και Γιάννης Στεβής. Μας μιλάνε ακόμα η Χριστίνα Βρεττού, δικηγόρος, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου και μέλος του Expert Group της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση των SLAPP, και ο Μπάμπης Κουρουνδής, δικηγόρος και διδάκτορας Νομικής, διδάσκων στο ΕΑΠ και στη Νομική ΔΠΘ. Συζητάμε ακόμα με τον Κώστα Παπαδάκη, συνήγορο του Γιάννη Στεβή, αλλά και με τον Πέτρο Τσαντίλα, δικηγόρο που εκπροσωπεί την αντίδικη πλευρά – τη διοικήτρια του δημόσιου νοσοκομείου Χίου.