Η πιο ενδιαφέρουσα εξήγηση για την ανάδυση της ακροδεξιάς παρέας Μελόνι – Σαλβίνι – Μπερλουσκόνι στην κυβερνητική εξουσία της Ιταλίας είναι αυτή που την συσχετίζει με τη δεκαετή ενθάρρυνση και ανοχή των Βρυξελλών προς διάφορα συντηρητικά, αντιδημοκρατικά, ανελεύθερα ή και απολυταρχικά κυβερνητικά μορφώματα τύπου Όρμπαν, ανεξάρτητα αν φορούν εθνικιστικούς μανδύες όπως η πολωνική κυβέρνηση Κατσίνσκι, εθνικοφιλελεύθερους όπως η αυστριακή κυβέρνηση Κουρτς - Νεχάμερ ή απλά φιλελεύθερους όπως η ελληνική κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η εξήγηση που συνδέει την επιτυχή ανάδυση και ευδοκίμηση τέτοιων απολυταρχικών κυβερνητικών μορφωμάτων με την χειραγώγηση των ΜΜΕ από τους κυβερνώντες στις χώρες όπου ευδοκιμούν, συμβάλλοντας στην αναπαραγωγή ανελεύθερων πληροφοριακών καθεστώτων όπως – ή περίπου όπως – το καθεστώς Όρμπαν στην Ουγγαρία…
«Το κλειδί για τέτοια καθεστώτα είναι η χειραγώγηση της πληροφορίας», εξηγεί ο Ούγγρος καθηγητής πολιτικής ψυχολογίας Πέτερ Κρέκο (*Σε ανάλυσή του στο Journal of Illiberalism-Studies): αντί να τρομοκρατούν ή να κατηχούν τον πληθυσμό, οι κυβερνώντες επιβιώνουν οδηγώντας τους πολίτες να πιστεύουν —λογικά, αλλά λανθασμένα— ότι νοιάζονται για το δημόσιο συμφέρον. Έχοντας κερδίσει τη δημοτικότητα, οι «δικτάτορες» αυτοί κερδίζουν πόντους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μιμούμενοι τη δημοκρατία…
Έτσι είναι: ο Βίκτορ Όρμπαν κατάφερε να οικοδομήσει ένα ανελεύθερο υβριδικό καθεστώς – μια «πληροφοριακή απολυταρχία», όπως την ονομάζει ο Πέτερ Κρέκο – με την ενθάρρυνση, την ανοχή και την… οικονομική υποστήριξη της Ε.Ε. Το ίδιο ή κάτι παρόμοιο έκαναν – ή επιχειρούν να κάνουν – και οι Κατσίνσκι (Πολωνία), Κουρτς - Νεχάμερ (Αυστρία), Μητσοτάκης (Ελλάδα) κλπ, κλπ. Και τώρα η ιταλική… αδελφότητα Μελόνι – Σαλβίνι – Μπερλουσκόνι… Κατά μίμηση ή απομίμηση του ουγγρικού μοντέλου «πληροφοριακής απολυταρχίας» του Βίκτορ Όρμπαν!..
*******
Σε όσους… ουτιδανούς σπεύσουν να αμφισβητήσουν την ενθάρρυνση και την ανοχή της Ε.Ε. προς τις πληροφοριακές απολυταρχίες τύπου Όρμπαν, θυμίζω την – κατόπιν επανειλημμένων ευρωκοινοβουλευτικών πιέσεων – εξαιρετικά χλιαρή αντίδραση της Κομισιόν στην ρατσιστική έως και φασιστική αναφορά του Ούγγρου ηγέτη στις κοινωνίες «μεικτών φυλών» τον περασμένο Ιούλιο, επισημαίνοντας ότι χρειάστηκε μια ολόκληρη εβδομάδα στην Πρόεδρο της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για να συγκεντρώσει το θάρρος να υπενθυμίσει στον Όρμπαν – στον οποίο δεν αναφέρθηκε άμεσα – ότι «τέτοιες εχθρικές ρητορικές (sic) και ασυγχώρητες δηλώσεις παραβιάζουν τις συνθήκες (sic) της Ε.Ε.».
Θυμίζω ακόμα τις χλιαρές έως και ανύπαρκτες παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και προσωπικά της κ. φον ντερ Λάιεν, στις κατά συρροήν αντιδημοκρατικές εκτροπές του ηγέτη της πολωνικής «πληροφοριακής απολυταρχίας», Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, στο σκάνδαλο των στημένων δημοσκοπήσεων του (παραιτηθέντος, εν τέλει) ηγέτη της αυστριακής «πληροφοριακής απολυταρχίας» Σεμπάστιαν Κουρτς, και βέβαια στις απανωτές αντιδημοκρατικές εκτροπές του ηγέτη της ελληνικής «πληροφοριακής απολυταρχίας» Κυριάκου Μητσοτάκη, με κορυφαία αυτή των αντισυνταγματικών παρακολουθήσεων πολιτικών αντιπάλων του και δημοσιογράφων.
Αν οι Βρυξέλλες ήσαν εξαρχής όσο σκληρές όφειλαν να είναι με τον Όρμπαν, οι Πολωνοί ομόλογοί του στο κυβερνόν κόμμα (PiS) καθώς και οι Αυστριακοί ( του ÖVP) και οι Έλληνες (της ΝΔ) και οι Ιταλοί (του Fratelli d’Italia) και οι άλλοι μιμητές του ανά την Ευρώπη, θα δυσκολευόντουσαν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι μπορούν να παραβιάσουν τις ευρωπαϊκές αξίες και να συνεχίσουν να νέμονται τα οικονομικά και γεωπολιτικά «μεγαλεία» της ΕΕ: ο Όρμπαν τους έδειξε ότι μπορούν να έχουν ατιμώρητα και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο…
*******
«Ο Χίτλερ, ο Στάλιν και ο Μάο κυβέρνησαν μέσω της βίας, του φόβου και της ιδεολογίας. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, μια νέα φυλή ισχυρών ανδρών με επίγνωση της δύναμης των Μέσων Ενημέρωσης επανασχεδίασε την απολυταρχική διακυβέρνηση για έναν πιο εξελιγμένο, παγκοσμίως συνδεδεμένο κόσμο. Στη θέση της απροκάλυπτης μαζικής καταστολής, ηγέτες όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Βίκτορ Όρμπαν (σ σ: και οι μιμητές και απομιμητές τους Κατσίνσκι (Πολωνία), Κουρτς - Νεχάμερ (Αυστρία), Μητσοτάκης (Ελλάδα) κλπ, κλπ.) ελέγχουν τους πολίτες τους διαστρεβλώνοντας την πληροφόρηση και δημιουργώντας προσομοιώσεις δημοκρατικών κυβερνήσεων…»
Οι συγγραφείς Sergei Guriyev και Daniel Treisman, στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο τους με τίτλο Spin Dictators: The Changing Face of Tyranny in the 21st Century (Οι Δικτάτορες της Ενημέρωσης: Πώς άλλαξε το πρόσωπο της τυραννίας τον 21ο αιώνα) εξηγούν με επιστημονικό τρόπο την ανάδυση των σύγχρονων «Απολυταρχιών της Ενημέρωσης». Προσφέροντας εντυπωσιακά πορτρέτα των σημερινών Spin Dictators / Δικτατόρων της Ενημέρωσης, εξηγούν μερικούς από τους μεγάλους πολιτικούς γρίφους της εποχής μας: από το πώς μπορούν να επιβιώσουν οι συγκεκριμένοι αυταρχικοί ηγέτες σε μια εποχή αναπτυσσόμενης νεωτερικότητας, μέχρι την ανησυχητική σύγκλιση και την αμοιβαία, φανερή ή κρυφή, συμπάθεια μεταξύ αυτών των «δικτατόρων της ενημέρωσης» και λαϊκιστών ηγετών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ή συστημικών ευρωπαϊστών όπως η Άνγκελα Μέρκελ, ο Μάνφρεντ Βέμπερ (του ΕΛΚ) και η Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν.
*******
Στο κεφάλαιο όπου οι Guriyev και Treisman ιστορούν τη συγκρότηση της «πληροφοριακής αυτοκρατορίας Όρμπαν», προκύπτουν κάποιες ανατριχιαστικές ομοιότητες με τον τρόπο που στήθηκε η «πληροφοριακή απολυταρχία» Μητσοτάκη στη χώρα μας, όπως αυτές:
- Το 2011, οι φιλοκυβερνητικοί ολιγάρχες απέκτησαν απεριόριστο δικαίωμα εξαγοράς ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης είτε για να τα κλείσουν είτε για να τα μετατρέψουν σε μέσα κυβερνητικής προπαγάνδας, δημιουργώντας τεράστιες αυτοκρατορίες χειραγωγούμενων μέσων ενημέρωσης.
- Μεγάλο μέρος των διαφημίσεων του δημόσιου τομέα διατέθηκε σε μέσα που ήταν πιστά στην κυβέρνηση. Επιπλέον, η κυβέρνηση αποθάρρυνε ενεργά τους παράγοντες της αγοράς από διαφημιστικές χορηγίες μη συνδεδεμένων με την κυβέρνηση ΜΜΕ.
- Επιβλήθηκε φόρος διαφήμισης που δυσκόλευε αφόρητα την οικονομική επιβίωση των ανεξάρτητων Μέσων…
Υ.Γ.: Ως αποτέλεσμα αυτών των βημάτων, η Ουγγαρία μπορεί να… υπερηφανεύεται ότι διαθέτει το πιο συγκεντρωτικό σύστημα μέσων ενημέρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Mérték, από το 2019 το 79% των μέσων ενημέρωσης συγκεντρώθηκαν σε χέρια που δουλεύουν για τον Βίκτορ Όρμπαν και το κόμμα του (Fidesz). Δυστυχώς δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία για το ακριβές ποσοστό των ελληνικών ΜΜΕ που δουλεύουν για τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ωστόσο, υπάρχουν μελετητές που υποστηρίζουν ότι το ποσοστό των Μέσων Ενημέρωσης που ελέγχει συναγωνίζεται με… αξιώσεις το 79% του Όρμπαν.
- το κείμενο του Ν. Τσαγκρή είναι από το μπλογκ Τα Ρέστα