ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - Για οποιοδήποτε παράπονο ή σχόλιο μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους zoornalistas στο email: zoornalistasgr@googlemail.com

Τρίτη 19 Ιουλίου 2022

Η βιογραφία ενός ιστορικού δίσκου


Είναι σίγουρο ότι πολλοί άνθρωποι, νέοι ή έφηβοι εκείνη την εποχή, θα θυμούνται τι σήμαινε η κυκλοφορία μέσα στη χούντα της τριλογίας του Σαββόπουλου, Περιβόλι του τρελού (1969), Μπάλος (1971) και Βρώμικο ψωμί (1972), και ειδικά του τελευταίου δίσκου. Κάτι που σίγουρα φαντάζει πολύ δύσκολο να εξηγηθεί σε νεότερους που γνωρίζουν τον Σαββόπουλο από τα τελευταία χρόνια της πορείας του, από τις συναυλίες «υπό την αιγίδα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας» ίσως ή από τις «υπερσυντηρητικές απόψεις του», όπως λέει και ο συγγραφέας, για διάφορα θέματα.

Αυτό το καταφέρνει ο Χριστόφορος Κάσδαγλης με το βιβλίο του: καταφέρνει να επιστρέψει και να μας γυρίσει κι εμάς σε εκείνη την εποχή, την οποία ζωντανεύει με πολύ πειστικό τρόπο και για τον νεότερο αναγνώστη και αναγνώστρια, κατορθώνει να σκιαγραφήσει τι σήμαινε, σε μουσικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, αυτός ο δίσκος, και όλα αυτά παρά την, αυστηρή και απολύτως δίκαιη βέβαια, κριτική ματιά του στη στάση και το έργο ενός καλλιτέχνη που κάποτε, με τον συγκεκριμένο δίσκο, μίλησε για την απόλυτη ερημία μετά «απ’ αυτή τη φυλακή».

Μιλώντας για τη μουσική και το «βαλκανικό ροκ», τους στίχους, τα πραγματολογικά στοιχεία σχετικά με τον δίσκο, το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο, ο συγγραφέας επεκτείνεται πέρα από τον ίδιο τον δίσκο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσληψη του δίσκου και ιδίως των στίχων του από τους νέους της εποχής: «μια αύρα αντιδικτατορική αλλά αλλιώτικη, πιο αντεργκράουντ, εγγεγραμμένη σε ευρύτερο πλαίσιο διαμαρτυρίας. Αναίδεια και αμφισβήτηση, σύγκρουση γενεών, κάτι από Μάη του ’68 και συγκρούσεις στα αμερικάνικα πανεπιστήμια».

Σε ένα βιβλίο που, όπως λέει η Ναταλί Χατζηαντωνίου στο επίμετρό της, συνδυάζει «την προσωπική εμπειρία με το ιστορικό ντοκουμέντο, την εξομολόγηση του θυμικού με τη σοβαρή έρευνα, τον προσωπικό συνειρμό με τη συνέντευξη και τη μαρτυρία», ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συζήτηση με τον Alex K (όπως αναφέρεται στο βιβλίο ο γνωστός μουσικός των Last Drive). Μιλώντας μάλιστα για στίχους που κάποιες εποχές πέρασαν από πολλαπλές προσπάθειες αποκρυπτογράφησης (με λίγα ίσως εφόδια, τότε), είναι διαφωτιστικό το κείμενο του Βασίλη Καρδάση που λέει ξεκάθαρα για την περίφημη «Μαύρη θάλασσα» ότι «ελληνοκεντρική είναι η προσέγγισή του», ενώ ο Κάσδαγλης προσθέτει ότι «δεν μου διαφεύγει το ενδεχόμενο […] ότι τη βαλκανική συμβίωση δεν την έβλεπε όπως ο Ρήγας Βελεστινλής, αλλά στο πλαίσιο μιας ελληνικής ηγεμονίας […] με διάθεση κατά κάποιον τρόπο επεκτατική», παρόλο που εντοπίζει και στοιχεία και απόψεις που αμβλύνουν αυτή την εντύπωση.

Ο συγγραφέας, «θυμωμένος» όπως λέει για την πορεία του καλλιτέχνη (ο οποίος τελικά «προσχωρεί στην αυτάρεσκη mainstream νυχτερινή διασκέδαση»), θεωρεί την παραγωγή του από κάποιο σημείο και μετά, τη δεκαετία του 1980, «υποπροϊόντα του σαββοπουλικού σύμπαντος» («σπινθήρας δεν υπάρχει και η ποίηση καταλύεται», όπως λέει γι’ αυτή τη φάση ο Αλέξης Πολίτης, που έχει μελετήσει συστηματικά το ποιητικό έργο του Σαββόπουλου και τον οποίο επικαλείται ο Κάσδαγλης). Αναρωτιέται μάλιστα, λέγοντας πως «είναι δύσκολο να πει κανείς αν η απουσία έμπνευσης οδήγησε στη θεαματική πολιτική στροφή ή το αντίστροφο», καθώς κοιτάζει συνολικά την πορεία του καλλιτέχνη που «έχει γίνει άλλωστε πλέον καθεστωτικός», καταφεύγοντας και σε ένα είδος «αναδρομικής αυτολογοκρισίας», απονευρώνοντας τα τραγούδια του από τον ηλεκτρικό ήχο.