Περίπου δύο εβδομάδες πέρασαν από τη μέρα εκείνη που ήχησαν για πρώτη φορά οι σειρήνες του πολέμου στην Ουκρανία, όταν μία ομάδα αρχιτεκτόνων από όλο τον κόσμο άρχισε να «πλάθει» την ιδέα μιας πρωτοβουλίας που θα βρίσκει λύσεις στη στέγαση των προσφύγων που έφταναν από την εμπόλεμη ζώνη στην Πολωνία.
Αρχές Μαρτίου του 2022, η Κίκα Ζντιάρσκα, αρχιτέκτονας από την Πολωνία και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στην Ολλανδία, άρχισε να επικοινωνεί με παλιούς της συνεργάτες και συμφοιτητές προσπαθώντας να βοηθήσει όσους πρόσφυγες κατέφταναν μαζικά στην Πολωνία και αναζητούσαν μια προσωρινή στέγη.
Λίγες ημέρες αργότερα, περισσότεροι από 30 νεαρές -οι αρχιτεκτόνισσες από Πολωνία, Ελλάδα, Ιαπωνία, Βραζιλία κι άλλες χώρες είχαν αποφασίσει να δημιουργήσουν το ProjectSafeRefuge, τη δική τους πρωτοβουλία, που στοχεύει να δώσει απαντήσεις στην παρούσα προσφυγική κρίση.
Πολύωρες διαδικτυακές συναντήσεις ατόμων, διαφορετικών εθνικοτήτων με ξεχωριστές κουλτούρες που τους ένωνε μόνο η αρχιτεκτονική αλλά και η ανάγκη να δείξουν την αλληλεγγύη τους, διαδέχονταν η μία την άλλη με κοινό στόχο την στέγαση των προσφύγων σε πόλεις με τη λογική της ενσωμάτωσης στην καθημερινή ζωή των πόλεων, και όχι της γκετοποίησης τους σε περιοχές απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα.
Βασικοί στόχοι του πρότζεκτ, πάνω στους οποίους δουλεύουν οι αντίστοιχες ομάδες που έχουν συσταθεί, είναι: η δημιουργία μεταβατικών μονάδων στέγασης (transitional housing unit) μέσω του επανασχεδιασμού υφιστάμενων σχεδίων κινητών μονάδων βασισμένων στις ανάγκες των προσφύγων, η επαναχρησιμοποίηση εγκαταλελειμμένων ή υποβαθμισμένων κτιρίων (adaptive reuse) που βρίσκονται στις πόλεις που φτάνουν πρόσφυγες, και η μετατροπή τους σε βιώσιμους χώρους στέγασης, και τέλος η διεξαγωγή εκπαιδευτικών δράσεων και σεμιναρίων για Ουκρανούς φοιτητές αλλά και νέους αρχιτέκτονες από την Ουκρανία με σκοπό την εκπαίδευσή τους, ώστε να συμβάλλουν στην ανοικοδόμηση της χώρας όταν τελειώσει ο πόλεμος.
Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων -και στην Ιωάννα Καρδάρα- ο 29χρονος αρχιτέκτονας, Δημήτρης Λαμπριάδης, ο οποίος είναι ένας από τους συμμετέχοντες στο ProjectSafeRefuge, η πρωτοβουλία τους αυτή «παίρνει σάρκα και οστά από την κοινή μας αγάπη στην αρχιτεκτονική, τη βιωσιμότητα και την ανάγκη εύρεσης αξιοπρεπών λύσεων στα προβλήματα που δημιουργεί ο πόλεμος.
Κάθε μέλος φέρνει στην ομάδα πολύτιμες εμπειρίες και γνώσεις οι οποίες δίνουν αξία στον σκοπό της», προσθέτοντας ότι «ο σχεδιασμός και η κατασκευή των μονάδων στέγασης εδράζονται πάνω στην κατανόηση των κοινωνικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών των προσφύγων, καθώς και στη λογική της συμμετοχής τους στην καθημερινότητα των πόλεων».
Παρατηρώντας καθημερινά τις ανάγκες που έχουν προκύψει, σε πρώτο πλάνο των μελών έχει μπει η μεταβατική στέγαση, που θα θέτει στο επίκεντρο τις ανάγκες, τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς του κλίματος της Ουκρανίας.
Όπως αναφέρει η Πολωνή αρχιτέκτονας, Κάσια Άντοσικ, που ζει στην Ολλανδία, στόχος είναι να δημιουργηθεί μια μεταβατική μονάδα στέγασης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις χώρες υποδοχής και στη συνέχεια να μεταφερθεί στην Ουκρανία, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως προσωρινή στέγαση, ενώ η χώρα ανοικοδομείται μετά τον πόλεμο.
«Προσπαθούμε να προτείνουμε λύσεις που να είναι μακροχρόνιες, ημιμόνιμες ή μόνιμες για την ενσωμάτωση των προσφύγων σε ασφαλείς και υγιείς γειτονιές αντί να δημιουργούμε γκέτο ή καταυλισμούς όπως έχουμε δει από προηγούμενες καταστάσεις», επισημαίνει, από την πλευρά της, η Κίκα Ζντιάρσκα.
Στην πρωτοβουλία αυτή, οι πρόσφυγες θα έχουν ενεργό ρόλο καθώς θα είναι εκείνοι που θα δίνουν τις πληροφορίες και τα στοιχεία στους εθελοντές για το πώς θα ήθελαν να είναι το σπίτι όπου θα μείνουν προσωρινά.
«Θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε δεδομένα και πληροφορίες, μέσω δημοσκοπήσεων, ερευνών πεδίου, συνεντεύξεων και workshop, προκειμένου να κατανοήσουμε τις ανάγκες και τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων.
Βασιζόμενοι σε αυτά τα δεδομένα θα σχεδιάσουμε μία μικρή μονάδα διαβίωσης η οποία θα χρησιμοποιηθεί από τους πρόσφυγες στην Πολωνία και έπειτα μεταφέροντάς την στην Ουκρανία, θα μπορέσει να αποτελέσει μία προσωρινή μονάδα στέγασης, ενώ πραγματοποιείται η ανοικοδόμηση των ουκρανικών πόλεων. Θέλοντας να δράσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά, εξετάζουμε υπάρχουσες λύσεις που μπορούμε να βελτιώσουμε και να προσαρμόσουμε στις ανάγκες της παρούσας κρίσης», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Λαμπριάδης.
Παράλληλα, τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που θα επαναχρησιμοποιηθούν σε πόλεις υποδοχής των προσφύγων θα μετατραπούν σε βιώσιμους χώρους στέγασης υπό την απομακρυσμένη υποστήριξη και καθοδήγηση της ομάδας του ProjectSafeRefuge.
«Προσφέρουμε βοήθεια από την ομάδα των εθελοντών μας σε αρχιτέκτονες στις τοπικές κοινότητες. Μαζί μπορούμε να επανεξετάσουμε σχεδιαστικές λύσεις ώστε να προτείνουμε πρότζεκτ για ασφαλείς, υγιείς και βιώσιμες γειτονιές», εξηγεί ο κ. Λαμπριάδης.
Για περισσότερες από 10 ώρες κάθε εβδομάδα οι εθελοντές συναντιούνται διαδικτυακά αξιολογώντας τα μέχρι τώρα βήματά τους και σχεδιάζοντας τα επόμενα.
Δεν επιδιώκουν μόνο όμως να βρουν λύσεις στο θέμα της στέγασης αλλά επιθυμούν και να ανταλλάξουν τεχνογνωσία με συναδέλφους τους από την Ουκρανία.
Ανταποκρινόμενοι σε κάλεσμα που έλαβαν από τα μέλη της Φοιτητικής Κοινότητας του Εθνικού Πανεπιστημίου Κατασκευής και Αρχιτεκτονικής του Κιέβου, το ProjectSafeRefuge, σε συνεργασία με τη φοιτητική ένωση του Πανεπιστημίου Επιστημών και Τεχνολογίας του Wroclaw, θα υποστηρίξει τη δημιουργία ενός προγράμματος σπουδών για ένα εξάμηνο διαδικτυακού μαθήματος που απευθύνεται σε νέους Ουκρανούς αρχιτέκτονες.
«Νέοι αρχιτέκτονες από την Ουκρανία έχουν μεγάλη ανάγκη από εξειδικευμένα σεμινάρια που σχετίζονται με την ανοικοδόμηση της χώρας τους σε καιρό ειρήνης.
Ο σκοπός του σεμιναρίου είναι να βοηθήσει νέους αρχιτέκτονες από την Ουκρανία στο να αναπτύξουν τις γνώσεις και δεξιότητές τους πάνω στην ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων κτιρίων. Ως εισαγωγή στο εγχείρημα, προσκαλούμε επίσης φοιτητές από τη διεθνή κοινότητα να προετοιμάσουν παρουσιάσεις σχετικά με ιστορικές περιπτωσιολογικές μελέτες ανοικοδόμησης πόλεων, οι οποίες θα παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής εκδήλωσης με φοιτητές από την Ουκρανία», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Λαμπριάδης.
Στους τέσσερις μήνες που μετρά ήδη η πρωτοβουλία, οι εθελοντές έχουν ακούσει δεκάδες ιστορίες για ανθρώπους που είδαν τα σπίτια τους να καταστρέφονται, που έφυγαν κυνηγημένοι και εκδιωγμένοι από την πατρίδα τους παίρνοντας ελάχιστα από τα υπάρχοντά τους και αφήνοντας τους κόπους χρόνων πίσω για να σωθούν.
Οι προσωπικές αυτές μαρτυρίες ήταν αρκετές για να αποφασίσουν να τους στηρίξουν έμπρακτα μέσω του ProjectSafeRefuge. «Θέλουμε να τους υποστηρίξουμε στη διαδικασία ανασυγκρότησής τους και να τους δείξουμε την αλληλεγγύη μας», σημειώνει η κ. Ζντιαρσκα.
Σημειώνεται ότι οι εθελοντές έχουν ξεκινήσει μία εκστρατεία crowdfunding ώστε να καλυφθούν τα έξοδα του πρότζεκτ με την υποστήριξη και τη χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου Ντέλφτ στην Ολλανδία (TU Delft).