Του Μιχάλη Ψύλου
Ενα καθοριστικό σημείο καμπής στην ιστορία του ΝΑΤΟ, σηματοδοτεί η σύνοδος κορυφής της Συμμαχίας, που ξεκινά αύριο στη Μαδρίτη. Μια Συμμαχία που μπορεί να αμφισβητήθηκε για την
ανάγκη ύπαρξής της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, αλλά σήμερα-βοηθούντος και του Ρώσου προέδρου Πούτιν με την εισβολή του στην Ουκρανία-βιώνει ένα είδος επανεκκίνησης για να προσαρμοστεί σε ένα νέο σενάριο Ψυχρού Πολέμου.Οι 30 χώρες μέλη της Συμμαχίας συναντώνται για πρώτη φορά εν μέσω ενός στρατιωτικού συναγερμού, με τους ανέμους του πολέμου να απειλούν να φυσήξουν σε όλον τον πλανήτη, μετά την Ουκρανία.
Η Λιθουανία μπλόκαρε τις εισαγωγές και τις εξαγωγές από τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ, δικαιολογώντας την απόφαση ως αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών κυρώσεων. Η Μόσχα απειλεί με βαριά αντίμετρα. Θα ανοίξει κι άλλο μέτωπο; Η Λιθουανία είναι χώρα του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να είναι η σπίθα για μια παγκόσμια κλιμάκωση της σύγκρουσης; Το ΝΑΤΟ άλλωστε ορίζει πλέον τη Ρωσία ως « άμεση απειλή», αλλά και την Κίνα ως «γεωστρατηγική πρόκληση».
Η νότια Βαλτική Θάλασσα βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο του ΝΑΤΟ, εκτός από τον θύλακα του Καλίνινγκραντ. Στη βόρεια Βαλτική, η Σουηδία και η Φινλανδία είναι προς το παρόν ουδέτερες, αλλά στη Μαδρίτη αύριο εξετάζεται η ένταξή τους στη Συμμαχία και αν γίνουν αποδεκτές, η Βαλτική θα γίνει μια «λίμνη» του ΝΑΤΟ. Και σε όλα αυτά, εμφανίζεται και ο Ερντογάν, με κίνδυνο να αναγορευτεί σε «πρωταγωνιστή» της συνόδου της Μαδρίτης!
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει βρεθεί τις τελευταίες εβδομάδες στο «μάτι του κυκλώνα», απειλώντας με βέτο στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ εάν οι δύο κυβερνήσεις δεν λάβουν υπόψη τις «ανησυχίες» της Αγκυρας: Να πάψουν να δίνουν καταφύγιο σε Κούρδους «τρομοκράτες» από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και το παράρτημά του YPG, στη Συρία. Η Άγκυρα ζητά επίσης την άρση του σουηδικού εμπάργκο στις εξαγωγές όπλων στην Τουρκία, που επέβαλε η Στοκχόλμη μετά την εισβολή του τουρκικού στρατού στη βόρεια Συρία τον Οκτώβριο του 2019. Μεταξύ της απειλής του βέτο στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και μιας νέας εισβολής που σχεδιάζει η Αγκυρα στη βόρεια Συρία, ο Ερντογάν φαίνεται να επιδιώκει να επωφεληθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία, για να εξαργυρώσει τις γεωπολιτικές, νέο-Οθωμανικές ορέξεις της Τουρκίας, υποχρεώνοντας τη Δύση να καταβάλει υψηλό τίμημα.
Δύσκολο το ελληνικό έργο
Ειδικά η Ελλάδα, πρέπει να προετοιμάζεται μάλιστα για το ενδεχόμενο να επιχειρήσει ο Τούρκος Πρόεδρος να συμπεριλάβει τις ανιστόρητες και απαράδεκτες τουρκικές αξιώσεις στο Αιγαίο στο παιχνίδι του μεγάλου παζαριού με την Δύση. Αλλά και να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί το φως των προβολέων που, μοιραία, θα πέσει επάνω του, για να προβάλει και αν μπορέσει να «νομιμοποιήσει» το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο. Η Αγκυρα θα επικαλεστεί και πάλι τη Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων του 1947, δια της οποίας παραχωρήθηκαν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, χωρίς καν να υπήρξε ποτέ η Τουρκία συμβαλλόμενο μέρος. Το ερώτημα είναι αν οι υπόλοιποι ηγέτες των χωρών μελών του ΝΑΤΟ θα αντιδράσουν στις απαράδεκτες τουρκικές αξιώσεις ή αν θα ακολουθήσουν την γνωστή τακτική του Πόντιου Πιλάτου, με την προτροπή «βρείτε τα μεταξύ σας»! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι αυτή την τακτική προωθεί και ο απερχόμενος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος με συνεχή τηλεφωνήματα προς τον Ερντογάν προσπαθεί να κατευνάσει τις αντιδράσεις της Αγκυρας με διάφορες σκέψεις που να «ικανοποιούν» τα τουρκικά σχέδια. Όπως για παράδειγμα, με τη συζήτηση που έχει ανοίξει στα συμμαχικά επιτελεία στις Βρυξέλλες να «εξαιρεθούν» από τους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ τα ελληνικά νησιά, για τα οποία η Αγκυρα αξιώνει την αποστρατικοποίησή τους.
Τις τελευταίες ημέρες έχουν κάνει μάλιστα την εμφάνισή τους δημοσιεύματα στον δυτικό Τύπο που τονίζουν την ανάγκη «να γίνει ειρήνη με τον Ερντογάν όσο και αν είναι αυτό δυσάρεστο για τη Δύση».
Το περιοδικό Foreign Policy δημοσιεύει άρθρο που «εξηγεί» ότι «η δημοκρατική Δύση έχει μια μακρά και αμφιλεγόμενη ιστορία σύναψης συμμαχιών ευκαιρίας με δικτάτορες και ισχυρούς σε όλο τον κόσμο-άχαρους αλλά απαραίτητους εταίρους για την αντιμετώπιση απειλών για τη διεθνή τάξη. Στην κορυφή της λίστας των δυσάρεστων εταίρων είναι ο Ερντογάν με τον οποιο η Δύση χρειάζεται επειγόντως καλύτερες σχέσεις». Το αμερικανικό περιοδικό παραδέχεται ότι ο Ερντογάν «είναι κακόβουλος, έχει υπονομεύσει ενεργά την τουρκική δημοκρατία, έχει αναιρέσει δεκαετίες φιλελευθεροποίησης, έχει κάνει όπλο του τους πρόσφυγες, τρομοκρατεί την κουρδική μειονότητα τόσο στο εσωτερικό όσο και στη γειτονική Συρία και έχει βοηθήσει το Ιράν να παραβιάσει τις κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι η Δύση χρειάζεται τον Ερντογάν περισσότερο από ποτέ. Ο βάναυσος, ολοκληρωτικός πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας έχει ανεβάσει πολύ το προφίλ της Τουρκίας στη γεωστρατηγική σκακιέρα. «Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ένα πραγματικό πολιτικό ζώο που ενεργεί στη διεθνή σκηνή σαν παίκτης πόκερ», τονίζει ο Νταβίντ Ριγκολέ-Ροζέ, στέλεχος του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων(IRIS).
Συνεχές «αγκάθι» στη Συμμαχία
Για αρκετά χρόνια, η Τουρκία εκπροσωπεί ένα πραγματικό «αγκάθι» στην Ατλαντική Συμμαχία, με συνεχή αναζήτηση στρατηγικής αυτονομίας από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα από αυτή την άποψη είναι οι ρωσικοί πύραυλοι S-400, που αγοράστηκαν από την Τουρκία, αλλά δεν ενεργοποιήθηκαν ποτέ από την Άγκυρα. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πώς η Ουάσιγκτον δεν μπορεί χωρίς την Άγκυρα, τουλάχιστον από γεωστρατιωτική άποψη. Με ή χωρίς τον Ερντογάν στην εξουσία. Κάτι που φάνηκε στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η παρουσία της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, ο έλεγχος του Βοσπόρου και μεγάλου μέρους του εμπορίου στη Μέση Ανατολή και τις ασιατικές,πρώην σοβιετικές, δημοκρατίες, είναι τα «κλειδιά» με τα οποία η Τουρκία μπορεί να παίζει το παιχνίδι της. Μένει να δούμε αν οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ θα θελήσουν να συνετίσουν την Τουρκία ή απλά θα προσφέρουν στη χώρα μας τσάι και συμπάθεια…
- το κείμενο του Μ. Ψύλλου είναι από την ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ