Τον χαρακτηρίζουμε απρόβλεπτο, μάλλον γιατί δυσκολευόμαστε να κατατάξουμε τη ρητορική του σε ό,τι εννοούμε συνήθως ως διπλωματική γλώσσα και τη συμπεριφορά του σε ό,τι εννοούμε ως πολιτικό πολιτισμό. Τουλάχιστον στην πρόσφατη Ιστορία, δεν υπάρχουν ηγέτες κρατών που να διαθέτουν όλα τα γνωρίσματα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πολλοί είναι αυταρχικοί και αντιδημοκράτες, αρκετοί ακραίοι εθνικιστές και πολεμόχαροι, άλλοι υπερόπτες και εμπρηστικά εριστικοί, άλλοι λαϊκιστικά θρησκόληπτοι και κάμποσοι με οράματα αυτοκρατορικού μεγαλείου. Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι όλα αυτά και αρκετά ακόμα. Ενα κράμα Τραμπ, Πούτιν, Ασαντ και Μπολσονάρο.
Απρόβλεπτος πάντως δεν είναι. Αντίθετα, οι κινήσεις του στην εσωτερική και στη διεθνή σκηνή είναι εξαιρετικά προβλέψιμες, ιδιαίτερα μετά το προ εξαετίας πραξικόπημα, που αντί να του στερήσει τον θρόνο, όπως υποτίθεται ότι ήταν ο στόχος του, τον στερέωσε. Δεν είναι κάποιο πολύπλοκο σύστημα ο ερντογανισμός· απλό είναι, αν όχι απλοϊκό. Οι κυριότερες σταθερές του: εθνικοθρησκευτική δημαγωγία και στυγνός αυταρχισμός στο εσωτερικό, μαξιμαλισμός σουλτανικών προδιαγραφών στις διεθνείς σχέσεις, συστηματικό «αναθεωρητικό» μπούλινγκ σε στεριά, θάλασσα και αέρα κατά της μονίμως αμήχανης Ελλάδας. Από αυτές τις σταθερές πηγάζει κάθε ιδέα του, διατυπωμένη συνήθως σε γλώσσα αγενή ή και βάναυση.
Εχουμε καταλάβει, λόγου χάρη, ότι ο Ερντογάν βιώνει σαν ύψιστη προσβολή προς το πρόσωπό του, τουτέστιν προς την Τουρκία και το Ισλάμ, την απόφαση Τούρκων αντιφρονούντων να προσφυγεύουν στην Ελλάδα και να ζητούν πολιτικό άσυλο. Γι’ αυτό και αναβαθμίζει την προκλητικότητα των δηλώσεών του κατά της Ελλάδας όποτε φθάνει σε ελληνική ακτή μια βάρκα γεμάτη Τούρκους που φοβούνται όχι πια για την ελευθερία και τα δικαιώματά τους, από καιρό χαμένα, αλλά για τη ζωή τους. «Μα άσυλο στον εθνικό εχθρό;»
Εχουμε καταλάβει επίσης ότι τα πλεονεκτήματα που του εξασφαλίζει η γεωγραφία, η θέση της χώρας του στον ευρωασιατικό πολιτικό χάρτη, τον έχουν μεθύσει. Τον έχουν πείσει ότι μπορεί να παίζει σε τρία-τέσσερα μέτωπα συγχρόνως και να κερδίζει σε όλα. Οσο συνεχίζει να παίρνει δύο από τους συμμάχους του (και συμμάχους μας) όταν ζητάει ένα, δεν θα πάψει να παίζει το παιχνίδι του απρόβλεπτου. Ποιος άλλος θα μπορούσε να παριστάνει τον συμπαραστάτη των Ουκρανών, τον συνοδοιπόρο των Ρώσων και τον μοναδικό καλοκάγαθο διάκονο της ειρήνης;
Παντελής Μπουκάλας / Καθημερινή