Ο «Μέσος Πολίτης» είναι ένα φάντασμα. Ή ένα βολικό κατασκεύασμα με πολλούς πατεράδες: τους πολιτικούς, τους δημοσιογράφους, τους ερευνητές της κοινής γνώμης και, κυρίως, όποιους από εμάς νιώθουμε ανώτεροι του άνευ ιδιαιτέρων γνωρισμάτων «Μέσου Πολίτη». Επειδή έχουμε κάνει κάποιες σπουδές παραπάνω, λες και μετράει πάντα αυτό στη διαμόρφωση χαρακτήρα, επειδή γεννηθήκαμε σε τζάκι με μεγάλη καμινάδα ή επειδή μας μοιράνανε τέσσερις Μοίρες όταν γεννηθήκαμε. Με τέταρτη την Αλαζονεία..Σαν αυτοανακηρυγμένοι ανώτεροι λοιπόν, χλευάζουμε στην παρέα μας τον Μεσόπολη –για να τον βαφτίσουμε– και του παραδίδουμε μαθήματα χρηστής συμπεριφοράς. Την ίδια στιγμή, σε άλλες παρέες, οι εκεί αυτοπροσδιορισμένοι «ανώτεροι» κατατάσσουν την αφεντιά μας στους Μεσοπόληδες. Και μας ειρωνεύονται. Κύκλος τ’ ανθρώπινα. Συνήθως φαύλος.
Ο «Μέσος Πολίτης» κυκλοφορεί και με το παρανόμι «Απλός Ανθρωπος», μονολεκτικά Απλάνθρωπος. Θα μπορούσε να είναι τιμητικό το «Απλάνθρωπος». Χρησιμοποιείται όμως με μάλλον μειωτικές προθέσεις από όσους θαυμάζουν τον εαυτό τους, με ευθυκρισία απαράμιλλη, σαν χαρακτήρα σύνθετο, πολυεπίπεδο, βαθύ. Πλούσιο σε αισθήματα και σκέψεις, όχι ρηχό.
Ορισμένες στιγμές, λοιπόν, το φάντασμα του Μέσου ή Απλού Ανθρώπου παίρνει σάρκα και οστά. Και φωνή. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο όταν η Ιστορία αποκτά εξαιρετική πυκνότητα αλλά και στις θεωρούμενες ακύμαντες περιόδους. Στα ορόσημα, πάντως, στις καμπές της Ιστορίας, τότε που οι μονάδες συναθροίζονται σε λαό, σε κοινωνία, και συλλειτουργούν ως λαός, πρωταγωνιστής και ρυθμιστής είναι ο κακολογημένος Απλός Ανθρωπος. Ο Αγνωστος Πολίτης. Ο οποίος δεν ταυτίζεται απολύτως με τον Αγνωστο Στρατιώτη που τιμάμε στο Σύνταγμα κι όπου αλλού. Γιατί στρατιώτης, τις στιγμές αυτές, είσαι και στα μετόπισθεν. Δίχως κανένα όπλο.
Η σύγχρονη ιστοριογραφία έχει πάψει να βλέπει την ύλη της σαν άθροισμα μικροπεριόδων σφραγισμένων από την ηγεμονία κάποιου «μεγάλου», σαν κι αυτούς που, κατά τον είρωνα Καβάφη, μόλις εκλείψουν, «αμέσως πάντα βρίσκεται κανένας άλλος», επίσης «απαραίτητος» και ανεπανάληπτος. Εχει στραφεί στην ανάδειξη των «μετόπισθεν». Η φετινή επέτειος της 28ης Οκτωβρίου, εγκιβωτισμένη στη μεγάλη επέτειο των διακοσίων χρόνων από το 1821, μας θυμίζει ότι, όσες κι αν υπήρξαν οι ξεχωριστές μορφές στο προχθές της Ελλάδας και στο χθες της, ο ρόλος των αμάχων, των αναλώσιμα ανωνύμων, υπήρξε καθοριστικός. Αλλά ναι, πρόκειται για τον «λαϊκισμό των ιστορικών».
Ορισμένες στιγμές, λοιπόν, το φάντασμα του Μέσου ή Απλού Ανθρώπου παίρνει σάρκα και οστά. Και φωνή. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο όταν η Ιστορία αποκτά εξαιρετική πυκνότητα αλλά και στις θεωρούμενες ακύμαντες περιόδους. Στα ορόσημα, πάντως, στις καμπές της Ιστορίας, τότε που οι μονάδες συναθροίζονται σε λαό, σε κοινωνία, και συλλειτουργούν ως λαός, πρωταγωνιστής και ρυθμιστής είναι ο κακολογημένος Απλός Ανθρωπος. Ο Αγνωστος Πολίτης. Ο οποίος δεν ταυτίζεται απολύτως με τον Αγνωστο Στρατιώτη που τιμάμε στο Σύνταγμα κι όπου αλλού. Γιατί στρατιώτης, τις στιγμές αυτές, είσαι και στα μετόπισθεν. Δίχως κανένα όπλο.
Η σύγχρονη ιστοριογραφία έχει πάψει να βλέπει την ύλη της σαν άθροισμα μικροπεριόδων σφραγισμένων από την ηγεμονία κάποιου «μεγάλου», σαν κι αυτούς που, κατά τον είρωνα Καβάφη, μόλις εκλείψουν, «αμέσως πάντα βρίσκεται κανένας άλλος», επίσης «απαραίτητος» και ανεπανάληπτος. Εχει στραφεί στην ανάδειξη των «μετόπισθεν». Η φετινή επέτειος της 28ης Οκτωβρίου, εγκιβωτισμένη στη μεγάλη επέτειο των διακοσίων χρόνων από το 1821, μας θυμίζει ότι, όσες κι αν υπήρξαν οι ξεχωριστές μορφές στο προχθές της Ελλάδας και στο χθες της, ο ρόλος των αμάχων, των αναλώσιμα ανωνύμων, υπήρξε καθοριστικός. Αλλά ναι, πρόκειται για τον «λαϊκισμό των ιστορικών».
- το κείμενο του Π. Μπουκάλα είναι από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (28.10.2021)
