Γράφει ο Τάσος Παππάς
Πριν από λίγες μέρες έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση (διαδικτυακή) του ομίλου αποφοίτων του «Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου» με θέμα «Δοκιμές διαλόγου για τη μετα-πραγματικότητα».. Μεταφέρω εδώ ένα απόσπασμα της παρέμβασής μου:
Παραδοσιακά οι εξουσίες, για να γίνουν αρεστές στα πλήθη και για να αποτρέψουν εκρήξεις αμφισβήτησής τους, αποφεύγουν να περιγράψουν την κατάσταση με τις λέξεις και τους όρους που ταιριάζουν στην πραγματικότητα που βιώνουν οι κοινωνίες.
Πρόκειται για οργανωμένες προσπάθειες εξαπάτησης που αποδείχθηκαν αποτελεσματικές σε διάφορες φάσεις της ιστορικής εξέλιξης. Σήμερα έχουν ανακαλυφθεί από τα επικοινωνιακά επιτελεία και εφαρμόζονται από τις κυβερνήσεις νέες μέθοδοι παραπλάνησης, πιο ήπιες, πιο γλυκερές, πιο γραβατωμένες, πιο ύπουλες και γι’ αυτό πιο επικίνδυνες. Η διάβρωση των συνειδήσεων γίνεται αργά και σταθερά και οι συνέπειες είναι παρούσες, κι ας μην είναι ακόμη ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, που κατά τον Κορνήλιο Καστοριάδη είναι φιλελεύθερες ολιγαρχίες, αυτό δεν γίνεται με εξαναγκασμό, αλλά με την πειθώ.
Τα μέσα ενημέρωσης και οι άλλοι ιδεολογικοί μηχανισμοί… εξημέρωσης έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Λέξεις που λένε τα πάντα και ταυτοχρόνως τίποτα, λέξεις που καλλωπίζουν τις δυσκολίες, λέξεις που μετατρέπουν το κακό σε καλό αναποδογυρίζοντας τα γεγονότα, λέξεις με πολλές σημασίες από τις οποίες η εξουσία επιλέγει να αναδείξει εκείνη που τη βολεύει. Ειδικότερα:
Οταν ακούτε ή διαβάζετε τον όρο «αναδιάρθρωση της επιχείρησης» πού πάει το μυαλό σας; Προφανώς σε κάτι καλό που περιλαμβάνει τομές και αλλαγές στην επιχείρηση. Συνήθως όμως σημαίνει μείωση του κόστους λειτουργίας, δηλαδή του κόστους εργασίας, μείωση μισθών και βεβαίως απολύσεις ή στην καλύτερη περίπτωση… εθελούσια έξοδο.
Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Είναι το μοντέλο που έχουν επιβάλει στην ευρωζώνη η Γερμανία και οι χώρες που την ακολουθούν. Οι λέξεις σταθερότητα και ανάπτυξη χρησιμοποιούνται εδώ για να κρύψουν το πραγματικό περιεχόμενο των πολιτικών που εφαρμόζονται. Μία λέξη θα ήταν αρκετή για να τις περιγράψει: η λέξη λιτότητα. Είναι όμως κακόηχη και αντιδημοφιλής. Αρα πρέπει να εξοριστεί.
Δημόσιο και εθνικό συμφέρον. Κατά κόρον τα επικαλούνται οι κυβερνήσεις. Τι είναι ακριβώς; Δεν υπάρχει μία προσέγγιση. Διαφορετικά αντιλαμβάνεται το δημόσιο και εθνικό συμφέρον ένα συντηρητικό κόμμα, διαφορετικά ένα αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα. Ποιος καθορίζει το περιεχόμενό τους; Μα το κόμμα που έχει λόγω του εκλογικού νόμου την πλειοψηφία στη Βουλή και αποφασίζει. Δεν είναι όμως πλειοψηφία στην κοινωνία αν κρίνουμε από τα ποσοστά που δίνουν αυτοδυναμίες, κυρίως όμως από το θηριώδες ποσοστό της αποχής, που είναι το πρώτο κόμμα σε πολλές χώρες.
Μεταρρύθμιση. Πρόκειται για την πιο κακοποιημένη λέξη του πολιτικού λεξιλογίου. Ολα τα κόμματα υπόσχονται μεταρρυθμίσεις. Ολες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι κάνουν μεταρρυθμίσεις. Εννοούν το ίδιο; Σε καμιά περίπτωση.
Πρόκειται για οργανωμένες προσπάθειες εξαπάτησης που αποδείχθηκαν αποτελεσματικές σε διάφορες φάσεις της ιστορικής εξέλιξης. Σήμερα έχουν ανακαλυφθεί από τα επικοινωνιακά επιτελεία και εφαρμόζονται από τις κυβερνήσεις νέες μέθοδοι παραπλάνησης, πιο ήπιες, πιο γλυκερές, πιο γραβατωμένες, πιο ύπουλες και γι’ αυτό πιο επικίνδυνες. Η διάβρωση των συνειδήσεων γίνεται αργά και σταθερά και οι συνέπειες είναι παρούσες, κι ας μην είναι ακόμη ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, που κατά τον Κορνήλιο Καστοριάδη είναι φιλελεύθερες ολιγαρχίες, αυτό δεν γίνεται με εξαναγκασμό, αλλά με την πειθώ.
Τα μέσα ενημέρωσης και οι άλλοι ιδεολογικοί μηχανισμοί… εξημέρωσης έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Λέξεις που λένε τα πάντα και ταυτοχρόνως τίποτα, λέξεις που καλλωπίζουν τις δυσκολίες, λέξεις που μετατρέπουν το κακό σε καλό αναποδογυρίζοντας τα γεγονότα, λέξεις με πολλές σημασίες από τις οποίες η εξουσία επιλέγει να αναδείξει εκείνη που τη βολεύει. Ειδικότερα:
Οταν ακούτε ή διαβάζετε τον όρο «αναδιάρθρωση της επιχείρησης» πού πάει το μυαλό σας; Προφανώς σε κάτι καλό που περιλαμβάνει τομές και αλλαγές στην επιχείρηση. Συνήθως όμως σημαίνει μείωση του κόστους λειτουργίας, δηλαδή του κόστους εργασίας, μείωση μισθών και βεβαίως απολύσεις ή στην καλύτερη περίπτωση… εθελούσια έξοδο.
Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Είναι το μοντέλο που έχουν επιβάλει στην ευρωζώνη η Γερμανία και οι χώρες που την ακολουθούν. Οι λέξεις σταθερότητα και ανάπτυξη χρησιμοποιούνται εδώ για να κρύψουν το πραγματικό περιεχόμενο των πολιτικών που εφαρμόζονται. Μία λέξη θα ήταν αρκετή για να τις περιγράψει: η λέξη λιτότητα. Είναι όμως κακόηχη και αντιδημοφιλής. Αρα πρέπει να εξοριστεί.
Δημόσιο και εθνικό συμφέρον. Κατά κόρον τα επικαλούνται οι κυβερνήσεις. Τι είναι ακριβώς; Δεν υπάρχει μία προσέγγιση. Διαφορετικά αντιλαμβάνεται το δημόσιο και εθνικό συμφέρον ένα συντηρητικό κόμμα, διαφορετικά ένα αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα. Ποιος καθορίζει το περιεχόμενό τους; Μα το κόμμα που έχει λόγω του εκλογικού νόμου την πλειοψηφία στη Βουλή και αποφασίζει. Δεν είναι όμως πλειοψηφία στην κοινωνία αν κρίνουμε από τα ποσοστά που δίνουν αυτοδυναμίες, κυρίως όμως από το θηριώδες ποσοστό της αποχής, που είναι το πρώτο κόμμα σε πολλές χώρες.
Μεταρρύθμιση. Πρόκειται για την πιο κακοποιημένη λέξη του πολιτικού λεξιλογίου. Ολα τα κόμματα υπόσχονται μεταρρυθμίσεις. Ολες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι κάνουν μεταρρυθμίσεις. Εννοούν το ίδιο; Σε καμιά περίπτωση.
Μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος, μεταρρύθμιση είναι η αύξηση των ωρών εργασίας, μεταρρύθμιση είναι ο περιορισμός του δικαιώματος στην απεργία, μεταρρύθμιση είναι η ιδιωτικοποίηση των δασών, μεταρρύθμιση είναι οι φορολογικές διευκολύνσεις των μεγάλων επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση της φορολογίας των πλουσίων.
Μεταρρύθμιση είναι όμως και η αύξηση των μισθών, μεταρρύθμιση είναι η συμμετοχή των εργαζομένων στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, μεταρρύθμιση είναι η μείωση των ωρών εργασίας χωρίς μείωση μισθού, μεταρρύθμιση είναι ο δημόσιος έλεγχος στις τράπεζες, μεταρρύθμιση είναι η δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης των ασύδοτων αγορών.
Και οι πρώτες και οι δεύτερες είναι μεταρρυθμίσεις γιατί παρεμβαίνουν δυναμικά στα πεδία της οικονομίας, της εργασίας, των θεσμών και αλλάζουν τη φορά των πραγμάτων. Δεν έχουν όμως τους ίδιους στόχους. Δεν υπηρετούν τις ίδιες κοινωνικές ομάδες. Χωρίζονται μεταξύ τους με σινικά τείχη.
Η εκδήλωση έγινε πριν από τον ανασχηματισμό. Εξ αυτού προέκυψε μια επίσης πολύ γνωστή λέξη που απασχολεί για πολλά χρόνια τη δημόσια συζήτηση. Πρόκειται για τη λέξη συναίνεση. Λέξη με θετικό πρόσημο. Τη συναίνεση υποτίθεται πως επιδίωκε ο πρωθυπουργός επιλέγοντας τον κ. Αποστολάκη για τη θέση του υπουργού Πολιτικής Προστασίας. Κατήγγειλε μάλιστα την αντιπολίτευση επειδή αρνήθηκε να συμφωνήσει και υποχρεώθηκε έτσι ο κ. Αποστολάκης να ανακαλέσει.
Ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι υπηρετεί τη συναίνεση ανακοινώνοντας μια απόφασή του που δεν ήταν προϊόν διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους. Μα, αυτό δεν είναι συναίνεση, είναι απαίτηση για παράδοση άνευ όρων. Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης, στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι δεν είναι ένας κλασικός πολιτικός της Δεξιάς, επιχείρησε να διεμβολίσει το ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν του βγήκε και γι’ αυτό έβαλε τους συνεργάτες του να μιλήσουν για ανήθικη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και για σταλινισμό!
Η υπόθεση δεν θα είχε πάρει αυτή την τροπή αν ο κ. Μητσοτάκης είχε κάνει το αυτονόητο, αν δηλαδή επικοινωνούσε ο ίδιος με τον κ. Τσίπρα. Δεν το έκανε, μάλλον από έπαρση, και τώρα υποδύεται τον θιγμένο. Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όπως και σε πολλές άλλες που οι λέξεις χρησιμοποιούνται σαν εργαλείο χειραγώγησης, ισχύει νομίζω η φράση του Βιτγκενστάιν «η γλώσσα μεταμφιέζει τη σκέψη».
Η εκδήλωση έγινε πριν από τον ανασχηματισμό. Εξ αυτού προέκυψε μια επίσης πολύ γνωστή λέξη που απασχολεί για πολλά χρόνια τη δημόσια συζήτηση. Πρόκειται για τη λέξη συναίνεση. Λέξη με θετικό πρόσημο. Τη συναίνεση υποτίθεται πως επιδίωκε ο πρωθυπουργός επιλέγοντας τον κ. Αποστολάκη για τη θέση του υπουργού Πολιτικής Προστασίας. Κατήγγειλε μάλιστα την αντιπολίτευση επειδή αρνήθηκε να συμφωνήσει και υποχρεώθηκε έτσι ο κ. Αποστολάκης να ανακαλέσει.
Ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι υπηρετεί τη συναίνεση ανακοινώνοντας μια απόφασή του που δεν ήταν προϊόν διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους. Μα, αυτό δεν είναι συναίνεση, είναι απαίτηση για παράδοση άνευ όρων. Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης, στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι δεν είναι ένας κλασικός πολιτικός της Δεξιάς, επιχείρησε να διεμβολίσει το ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν του βγήκε και γι’ αυτό έβαλε τους συνεργάτες του να μιλήσουν για ανήθικη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και για σταλινισμό!
Η υπόθεση δεν θα είχε πάρει αυτή την τροπή αν ο κ. Μητσοτάκης είχε κάνει το αυτονόητο, αν δηλαδή επικοινωνούσε ο ίδιος με τον κ. Τσίπρα. Δεν το έκανε, μάλλον από έπαρση, και τώρα υποδύεται τον θιγμένο. Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όπως και σε πολλές άλλες που οι λέξεις χρησιμοποιούνται σαν εργαλείο χειραγώγησης, ισχύει νομίζω η φράση του Βιτγκενστάιν «η γλώσσα μεταμφιέζει τη σκέψη».
- το κείμενο του Τ. Παππά είναι από την Εφημερίδα των Συντακτών (04.9.2021)
