Η ασύγκριτη γοητεία τού ανυστερόβουλα τολμηρού, απαλλαγμένου
απ’ την αυτολογοκρισία, δημόσιου λόγου
Μου αρέσουν οι άνθρωποι που «τα λένε». Τους προτιμώ απ’ αυτούς που «κρύβουν λόγια», αυτούς που, όταν δημοσίως ομιλούν, φροντίζουν να μεταλλάσσουν τις ενδόμυχες σκέψεις τους, τις πραγματικές απόψεις τους σε σκέψεις, απόψεις συνάδουσες με το σύστημα αξιών που εκάστοτε υπηρετούν, το σύστημα τους εκτρέφει.
Φυσικά, καθώς η διαδικασία μετάλλαξης επαναλαμβάνεται, αυτοματοποιείται. Έτσι, κάποτε, ο... κρυψίνους δεν έχει τίποτα να κρύψει: η ενδόμυχη, η προσωπική σκέψη, η διαδικασία που την παράγει, ατροφεί. Και ο «κρυψίνους» απομένει με τη μεταλλαγμένη σκέψη. Στο τέλος, την υιοθετεί, την υποστηρίζει, την κηρύσσει σαν να είναι η δική του ενδόμυχη σκέψη...
Αναφέρομαι, κυρίως, στους ανθρώπους των οποίων ο λόγος είναι δημόσιος, διαμορφώνει γνώμη. Και ειδικά στους δημοσιογράφους και τους πνευματικούς ανθρώπους, τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Αλλά, για να γίνω σαφής, θα δώσω κάποιες ενδεικτικές, κατά τη γνώμη μου, περιπτώσεις παρελθoυσών και παρουσών ενδόμυχων σκέψεων που, ακομπλεξάριστα και αλογόκριτα, εξελίχθηκαν σε δημόσιο λόγο:
Βασίλης Ραφαηλίδης, σε άρθρο του στο «Έθνος για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα»: «Τυχεροί όσοι δεν πήγαν ποτέ στη ζωή τους στο σχολείο. Γλίτωσαν την αποβλάκωση και διαφύλαξαν ακέραιη την ικανότητά τους να μαθαίνουν έξω από το σχολείο. Στο σπίτι, στο δρόμο, στην ταβέρνα, στη δουλειά, στους γάμους, στις κηδείες, στις εκλογές, στην εκδρομή, στα ταξίδια, στην παρέα, στη διαδήλωση, στη βιβλιοθήκη, στον έρωτα...».
Περικλής Κοροβέσης, στην εκπομπή «Θεματική Βραδιά / ΕΡΤ 2005 - 2008» / του Στέλιου Κούλογλου: «...η πτώση της Χούντας ήταν ημιτελής. Έπεσε η στρατιωτική κυβέρνηση, αλλά όχι και η ιδεολογία του καθεστώτος. Οι ακροδεξιές απόψεις είναι κυρίαρχες στον τηλεοπτικό λόγο: Πρετεντέρης, Ευαγγελάτος, Τράγκας, Κακαουνάκης κ.λπ., είναι μια ενδεικτική και όχι εξαντλητική αναφορά...».
Έλενα Ακρίτα, σε κείμενό της για το κράτος βίας των Μητσοτάκη - Χρυσοχοΐδη, με αφορμή τις αστυνομικές βαρβαρότητες κατά αθώων πολιτών στην Πλατεία Νέας Σμύρνης: «Ζούμε σε έναν κρανίου τόπο. Ζούμε σε ένα Άουσβιτς. Σε λίγο θα ράψουμε κι αστέρια στο πέτο του παλτού μας για να ξέρουν ποιους ποδοπατούν σε αυτή την ατέλειωτη Νύχτα των Κρυστάλλων».
Σας έδωσα τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ενδόμυχων σκέψεων που εκφράστηκαν δημοσίως χωρίς μετάλλαξη για να σχολιάσουν, με τη σπανίζουσα -στους... επικοινωνιακούς καιρούς μας- ανυστερόβουλη τόλμη, κατεστημένες αρχές, θεσμούς, δημόσια πρόσωπα.
Φυσικά, σκέψεις αντίστοιχα τολμηρές, βαθιά αληθινές, ριζοσπαστικές, κυκλοφορούν σε χιλιάδες εγκεφάλους πνευματικών ανθρώπων που, με τον δημόσιο λόγο τους, διαμορφώνουν γνώμη. Αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν «τα λένε», κρύβουν λόγια: σαν τους πολιτικούς, ρετουσάρουν την ενδόμυχη σκέψη τους, ούτως ώστε ο δημόσιος λόγος τους να διαμορφώνει γνώμη συνάδουσα με τα προσωπικά πολιτικά τους συμφέροντα που, συνήθως, είναι τα συμφέροντα των συστημάτων εξουσίας που υπηρετούν.
Απ’ αυτούς τους τελευταίους, τους πολιτικούς εννοώ, εξαιρείται -αυτοεξαιρείται, για να είμαστε ακριβείς- ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Ο οποίος, συχνά-πυκνά, αναφέρεται στα κακώς κείμενα κατεστημένων αρχών, θεσμών, δημόσιων προσώπων και πραγμάτων, με την ανυστερόβουλη τόλμη ενός διανοουμένου που τα λέει έξω απ’ τα δόντια.
Όπως στην περίπτωση της παρέμβασής του με αφορμή την (αποτυχημένη, εν τέλει) απόπειρα «πραξικοπήματος» της ελίτ του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, στην οποία προσέδωσε οικουμενική πολιτική-φιλοσοφική υπόσταση: «Με την κίνηση δώδεκα πλούσιων ποδοσφαιρικών ομάδων να ιδρύσουν κλειστή λίγκα, επιβεβαιώνεται μια αρχή που δυστυχώς δεν καθοδηγεί μόνο το ποδόσφαιρο, αλλά σχεδόν κάθε πτυχή του σημερινού κόσμου. Η αρχή της απληστίας των ισχυρών και του χρήματος...
»Πρόκειται για την ίδια αρχή που η επικράτησή της με τις πατέντες και τα 'παιχνίδια' των εμβολίων προκαλεί χιλιάδες θανάτους / Την ίδια αρχή που καταδικάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια και την απόγνωση, ενώ η ελίτ πολλαπλασιάζει τα κέρδη της / Την ίδια αρχή που καταστρέφει το περιβάλλον, τη φύση, τη γη, με τις ασύδοτες πρακτικές που επιβάλλει / Την ίδια αρχή που υπονομεύει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα εν ονόματι των κερδών...».
Βεβαίως, δεν φτάνει να «τα λες», έχει σημασία όσοι «τα λένε», κάποιοι απ’ αυτούς, εν πάση περιπτώσει, να προσθέτουν ή να αφαιρούν στοιχεία, προϊόντα παραγωγικής σκέψης, στην ελληνική και στην παγκόσμια κουλτούρα. Να την πλουτίζουν, να τη βελτιώνουν.
Όμως, στις παρούσες συνθήκες, συνθήκες υποταγής του πνεύματος στην ύλη, ασύδοτης εμπορευματοποίησης της σκέψης, εκπόρνευσης της πληροφορίας, η αναζήτηση μη μεταλλαγμένου, αλογόκριτου δημόσιου λόγου μεταβάλλεται, πολλάκις, σε ουτοπία.
- το κείμενο του Ν. Τσαγκρή είναι από την Αυγή της Κυριακής (25.4.2021)
Φυσικά, καθώς η διαδικασία μετάλλαξης επαναλαμβάνεται, αυτοματοποιείται. Έτσι, κάποτε, ο... κρυψίνους δεν έχει τίποτα να κρύψει: η ενδόμυχη, η προσωπική σκέψη, η διαδικασία που την παράγει, ατροφεί. Και ο «κρυψίνους» απομένει με τη μεταλλαγμένη σκέψη. Στο τέλος, την υιοθετεί, την υποστηρίζει, την κηρύσσει σαν να είναι η δική του ενδόμυχη σκέψη...
Αναφέρομαι, κυρίως, στους ανθρώπους των οποίων ο λόγος είναι δημόσιος, διαμορφώνει γνώμη. Και ειδικά στους δημοσιογράφους και τους πνευματικούς ανθρώπους, τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Αλλά, για να γίνω σαφής, θα δώσω κάποιες ενδεικτικές, κατά τη γνώμη μου, περιπτώσεις παρελθoυσών και παρουσών ενδόμυχων σκέψεων που, ακομπλεξάριστα και αλογόκριτα, εξελίχθηκαν σε δημόσιο λόγο:
Βασίλης Ραφαηλίδης, σε άρθρο του στο «Έθνος για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα»: «Τυχεροί όσοι δεν πήγαν ποτέ στη ζωή τους στο σχολείο. Γλίτωσαν την αποβλάκωση και διαφύλαξαν ακέραιη την ικανότητά τους να μαθαίνουν έξω από το σχολείο. Στο σπίτι, στο δρόμο, στην ταβέρνα, στη δουλειά, στους γάμους, στις κηδείες, στις εκλογές, στην εκδρομή, στα ταξίδια, στην παρέα, στη διαδήλωση, στη βιβλιοθήκη, στον έρωτα...».
Περικλής Κοροβέσης, στην εκπομπή «Θεματική Βραδιά / ΕΡΤ 2005 - 2008» / του Στέλιου Κούλογλου: «...η πτώση της Χούντας ήταν ημιτελής. Έπεσε η στρατιωτική κυβέρνηση, αλλά όχι και η ιδεολογία του καθεστώτος. Οι ακροδεξιές απόψεις είναι κυρίαρχες στον τηλεοπτικό λόγο: Πρετεντέρης, Ευαγγελάτος, Τράγκας, Κακαουνάκης κ.λπ., είναι μια ενδεικτική και όχι εξαντλητική αναφορά...».
Έλενα Ακρίτα, σε κείμενό της για το κράτος βίας των Μητσοτάκη - Χρυσοχοΐδη, με αφορμή τις αστυνομικές βαρβαρότητες κατά αθώων πολιτών στην Πλατεία Νέας Σμύρνης: «Ζούμε σε έναν κρανίου τόπο. Ζούμε σε ένα Άουσβιτς. Σε λίγο θα ράψουμε κι αστέρια στο πέτο του παλτού μας για να ξέρουν ποιους ποδοπατούν σε αυτή την ατέλειωτη Νύχτα των Κρυστάλλων».
Σας έδωσα τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ενδόμυχων σκέψεων που εκφράστηκαν δημοσίως χωρίς μετάλλαξη για να σχολιάσουν, με τη σπανίζουσα -στους... επικοινωνιακούς καιρούς μας- ανυστερόβουλη τόλμη, κατεστημένες αρχές, θεσμούς, δημόσια πρόσωπα.
Φυσικά, σκέψεις αντίστοιχα τολμηρές, βαθιά αληθινές, ριζοσπαστικές, κυκλοφορούν σε χιλιάδες εγκεφάλους πνευματικών ανθρώπων που, με τον δημόσιο λόγο τους, διαμορφώνουν γνώμη. Αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν «τα λένε», κρύβουν λόγια: σαν τους πολιτικούς, ρετουσάρουν την ενδόμυχη σκέψη τους, ούτως ώστε ο δημόσιος λόγος τους να διαμορφώνει γνώμη συνάδουσα με τα προσωπικά πολιτικά τους συμφέροντα που, συνήθως, είναι τα συμφέροντα των συστημάτων εξουσίας που υπηρετούν.
Απ’ αυτούς τους τελευταίους, τους πολιτικούς εννοώ, εξαιρείται -αυτοεξαιρείται, για να είμαστε ακριβείς- ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Ο οποίος, συχνά-πυκνά, αναφέρεται στα κακώς κείμενα κατεστημένων αρχών, θεσμών, δημόσιων προσώπων και πραγμάτων, με την ανυστερόβουλη τόλμη ενός διανοουμένου που τα λέει έξω απ’ τα δόντια.
Όπως στην περίπτωση της παρέμβασής του με αφορμή την (αποτυχημένη, εν τέλει) απόπειρα «πραξικοπήματος» της ελίτ του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, στην οποία προσέδωσε οικουμενική πολιτική-φιλοσοφική υπόσταση: «Με την κίνηση δώδεκα πλούσιων ποδοσφαιρικών ομάδων να ιδρύσουν κλειστή λίγκα, επιβεβαιώνεται μια αρχή που δυστυχώς δεν καθοδηγεί μόνο το ποδόσφαιρο, αλλά σχεδόν κάθε πτυχή του σημερινού κόσμου. Η αρχή της απληστίας των ισχυρών και του χρήματος...
»Πρόκειται για την ίδια αρχή που η επικράτησή της με τις πατέντες και τα 'παιχνίδια' των εμβολίων προκαλεί χιλιάδες θανάτους / Την ίδια αρχή που καταδικάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια και την απόγνωση, ενώ η ελίτ πολλαπλασιάζει τα κέρδη της / Την ίδια αρχή που καταστρέφει το περιβάλλον, τη φύση, τη γη, με τις ασύδοτες πρακτικές που επιβάλλει / Την ίδια αρχή που υπονομεύει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα εν ονόματι των κερδών...».
Βεβαίως, δεν φτάνει να «τα λες», έχει σημασία όσοι «τα λένε», κάποιοι απ’ αυτούς, εν πάση περιπτώσει, να προσθέτουν ή να αφαιρούν στοιχεία, προϊόντα παραγωγικής σκέψης, στην ελληνική και στην παγκόσμια κουλτούρα. Να την πλουτίζουν, να τη βελτιώνουν.
Όμως, στις παρούσες συνθήκες, συνθήκες υποταγής του πνεύματος στην ύλη, ασύδοτης εμπορευματοποίησης της σκέψης, εκπόρνευσης της πληροφορίας, η αναζήτηση μη μεταλλαγμένου, αλογόκριτου δημόσιου λόγου μεταβάλλεται, πολλάκις, σε ουτοπία.
- το κείμενο του Ν. Τσαγκρή είναι από την Αυγή της Κυριακής (25.4.2021)
