Στο “Τhe Social Dilemma” («To Κοινωνικό Δίλημμα»), μετανιωμένοι – συνειδητοποιημένοι πρώην insiders των κολοσσών της Σίλικον Βάλεϊ προσπαθούν να μας εξηγήσουν σε τι έγκλημα συνέργησαν άθελά τους πριν λίγα μόλις χρόνια και πώς παγίδεψαν την ανθρωπότητα στα σαγηνευτικά δίχτυα των σόσιαλ μίντια, της Google, του YouTube, μετατρέποντάς την σε εξαρτημένη από το έξυπνο..
κινητό της τηλέφωνο.Στον κινηματογράφο δεν τσεκάρω ποτέ το κινητό (και για την ακρίβεια εκνευρίζομαι αφόρητα με όσους το κάνουν), αλλά το ντοκιμαντέρ το βλέπω στον υπολογιστή μου: κάθε τρεις και λίγο το σταματάω, πιάνω το κινητό και αρχίζω το σκρολάρισμα. Έχω μόλις ακούσει να μου περιγράφουν ακριβώς τους μηχανισμούς που με έχουν οδηγήσει στον εθισμό, αλλά και τι με αυτό; Αν αρκούσε η συνειδητοποίηση μας για τα τι και τα πώς της συμπεριφοράς μας, για να άλλαζε τη συμπεριφορά μας, τότε και η ψυχοθεραπεία π.χ. θα μας μεταμόρφωνε σε εντελώς διαφορετικά πλάσματα. Δεν αρκεί.
Στην αρχή του ντοκιμαντέρ μπαίνει το ερώτημα στους συνεντευξιαζόμενους: ποιο είναι το τόσο μεγάλο πρόβλημα με τα σόσιαλ μίντια λοιπόν; Για τι ακριβώς θέλουν να μας μιλήσουν; Και όλοι τους δυσκολεύονται να το συγκεκριμενοποιήσουν σε μία ή σε λίγες λέξεις. «Αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, τότε το προϊόν είσαι εσύ», θα πει ένας απ’ αυτούς. Ο χρόνος και η προσοχή που αφιερώνεις σε αυτές τις ψηφιακές πλατφόρμες. Η οικονομία της προσοχής. Η προσήλωσή σου την οποία πουλούν στους διαφημιστές, που χρηματοδοτούν τις πλατφόρμες. Μα μια στιγμή. Καινούργιο είναι αυτό; Την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο τα πληρώναμε ποτέ; Κι εκεί άρα εμείς είμαστε το προϊόν. Και εκεί από τις διαφημίσεις ζουν, κι εκεί εμάς και την προσοχή μας πουλούν στους διαφημιστές. Όχι, δεν είναι αυτό το προϊόν, παραείναι απλοϊκό, θα αντιτείνει ένας άλλος: «Το προϊόν είναι η μικρή, ανεπαίσθητη, αλλά σταδιακή μεταβολή στη συμπεριφορά σου και στην αντίληψή σου». Η σχέση που είχες με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο δεν είχε τίποτα το εξατομικευμένο. Παρέμενες για αυτά και για τους διαφημιστές τους άγνωστος. Το πολύ πολύ να ανήκες σε ένα κοινό που θεωρούν ότι έβλεπε ή άκουγε τη μια ή την άλλη εκπομπή, τη μια ή την άλλη ζώνη. Το ντοκιμαντέρ μιλά για μια αναδυόμενη υπαρξιακή απειλή: τα σόσιαλ μίντια χτίστηκαν πάνω σε ένα επιχειρηματικό μοντέλο, το οποίο επικεντρώνεται τόσο πολύ στο να σε κρατά όσο περισσότερη ώρα γίνεται στην οθόνη, ώστε μέσω της τεχνητής νοημοσύνης των αλγορίθμων να σου προσφέρεται ολοένα και περισσότερο αυτό που θέλεις, ακριβώς γιατί δεν είσαι πια άγνωστος, αφού οι αλγόριθμοι σε ξέρουν, σε έχουν μάθει καλά και σε μαθαίνουν ολοένα και καλύτερα, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να σε χειραγωγούν και καλύτερα.
Κι αν είναι να βάλω κάτω τα συν και τα πλην των σόσιαλ μίντια, τα συν εξακολουθούν να βαραίνουν στο μυαλό μου σχεδόν συντριπτικά. Ωστόσο το θέμα που θίγει το “Social Dilemma” δεν παύει να είναι πολύ σοβαρό: είτε καλό, είτε κακό, είτε και καλό και κακό, το αναμφισβήτητο είναι ότι έχουμε κάτι νέο στο κεφάλι μας κι ότι η ζωή μας τριγυρίζει όλο και πιο πολύ γύρω από αυτό. Ίσως όχι στον ίδιο βαθμό, πιθανότατα για άλλους πολύ περισσότερο, αλλά αυτός ο εθισμός δεν αφορά τους λίγους, αυτός ο εθισμός μας αφορά όλους. Και μάλλον απλά είμαστε ακόμα στα πρώτα χρόνια του φαινομένου, μάλλον απλά έχουμε ακόμη αναμνήσεις από τα χρόνια πριν τη βουτιά στον ψηφιακό κόσμο, μάλλον απλά κάνουμε ακόμη συγκρίσεις και διακρίσεις. Μάλλον δηλαδή πολύ σύντομα αυτά θα ακούγονται εκτός τόπου και χρόνου: ποιος εθισμός – τι πάει να πει εθισμός – δεν είναι εθισμός – η ζωή είναι. Αυτός είναι ο άνθρωπος πια. Κι αυτός είναι ο κόσμος του: εν μέρει φυσικός – εν μέρει ψηφιακός. Κι αυτός είναι ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο: εν μέρει με τα μάτια του – εν μέρει με τα μάτια του αλγορίθμου του.
- από το elculture
