Ο κορωνοϊός επέτρεψε μια βαθιά ανάσα ζωής σε κάθε Σαντορινιό πριν βουτήξει ξανά στη δίνη της πλεονεξίας
Της Μαρίας Αρβανίτη Σωτηροπούλου
Οι περιορισμοί λόγω πανδημίας του κορωνοϊού μετέτρεψαν το Ημεροβίγλι, που τα τελευταία χρόνια είχε παραδοθεί στην υψηλού επιπέδου τουριστική εκμετάλλευση, σε κυριολεκτικά νεκρή, αλλά πάντα πανέμορφη πολιτεία. Τέλος Ιουνίου πήγα και μόνο σε ένα κατάλυμα κάποιοι εργάτες προσπαθούσαν..
να καθαρίσουν την πισίνα από τα πράσινα βαλτόνερα.
Από ψηλά κανείς δεν υποπτεύεται ότι ο όμορφος βράχος που κρέμεται πάνω από τα γκρεμνά κάποτε ήταν ολάκερη καστροπολιτεία με διακόσια σπίτια, εκκλησιές, δρόμους και παλάτια και συνδεόταν με την υπόλοιπη στεριά με κινητή γέφυρα, καθώς μέχρι τον 18ο αιώνα ήταν πρωτεύουσα του νησιού. Το Καστέλι του Σκάρου, το πιο σημαντικό από τα πέντε που υπάρχουν στη Σαντορίνη, χτίστηκε στα 1205-1230 μ.Χ., επί ενετοκρατίας, και δεν κατακτήθηκε ποτέ. Ό,τι όμως δεν κατάφεραν οι εισβολείς το πέτυχε η ιδιορρυθμία του νησιού, αφού διαρκείς σεισμοί κατά τις εκρήξεις στα 1650, 1701-1711 και 1866-1870 προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και ανάγκασαν τους κατοίκους σταδιακά να το εγκαταλείψουν, έτσι που ο αρχαιολόγος Λούντβιγκ Ρος, που το επισκέφθηκε το 1836, αναφέρει ότι ήταν εντελώς άδειο. Στο γεγονός της εγκατάλειψής του συνέβαλε η αλλαγή του ιστορικού πλαισίου, καθώς η πειρατεία είχε εκλείψει και οι κάτοικοι δεν φοβόντουσαν πια να μένουν κοντά στα χωράφια τους.
Η Σαντορίνη από τη μινωική εποχή έχει μάθει να προσαρμόζεται στην κάθε αλλαγή. Το 1956 οι κάτοικοι της Μέσα Γωνιάς αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στα τρισάθλια βαρελάκια που απετέλεσαν τα θεμέλια του χωριού στο Καμάρι, αλλά έσπευσαν να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους στη Μέσα Γωνιά μόλις ο κίνδυνος πέρασε και οι συνθήκες το επέτρεψαν. Από τον αρχαιολογικό χώρο στο Ακρωτήρι μέχρι το κοιμισμένο Μεροβίγλι όλα σ’ αυτόν τον τόπο μιλούν για την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και για την προσωρινή λάμψη κάθε επιτεύγματος. Τα σπίτια με τις πισίνες που ακροβατούν στο χάος ξεχνούν το ιστορικά πολύ πρόσφατο γεγονός της κατακρήμνισης ολόκληρων συνοικιών κατά τον σεισμό του 1956 στην Οία, ενώ όλοι λησμονούν ότι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας το νησί μας ήταν τόπος εξορίας. Σήμερα, που η Σαντορίνη είναι κορυφαίος τουριστικός προορισμός, όλοι δεν θέλουν να θυμούνται τη φτώχεια και τις σοβαρές αρρώστιες (λέπρα, τραχώματα) που θέριζαν τον τόπο ακόμη και πριν από μισό αιώνα, τις αέναες αλλαγές από τον πλούτο, που σαφώς εκτίθεται στους αρχαιολογικούς χώρους τού Ακρωτηριού και της Αρχαίας Θήρας, την εγκατάλειψη και την παρακμή που σκόπιμα αποσιωπούνται.
Εύθραυστες ισορροπίες
Αν και όλοι φέτος ανησυχούν για την οικονομική κρίση που επιβάλλουν οι απαγορεύσεις λόγω κορωνοϊού, είναι μια ευκαιρία όλοι να ξανασκεφθούμε πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες, ειδικά σ’ αυτό το νησί, που είναι μικρό και ήδη ασφυκτιά από τον στραγγαλισμό της υπερεκμετάλλευσης. Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμη πολλοί άνθρωποι στο νησί που ασχολούνται με την Ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του και δημιουργούν γόνιμες εστίες εκπαίδευσης των ξένων και των νεότερων και με κάνουν να νιώθω πολύ περήφανη και αισιόδοξη.
Ο κορωνοϊός επέτρεψε μια βαθιά ανάσα ζωής σε κάθε Σαντορινιό πριν βουτήξει ξανά στη δίνη της πλεονεξίας. Ήταν μια ευκαιρία, παρά το άγχος για το αύριο, να ξαναδούν τη Σαντορίνη έρημη όπως παλιά, πανέμορφη όπως κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Και σήμερα οι συνθήκες για μια μοναχική περιήγηση στον Σκάρο ήταν ιδανικές. Πρωί - πρωί με το δροσό και με λίγα σύννεφα να σπάνε το υπέροχο γαλάζιο.
Παρότι συνηθίζω να λέω ότι μόνο από το Μεγαλοχώρι είναι η ιδανική θέα τής Καλντέρας, καθώς οι δυο Καμμένες ξεχωρίζουν και ο ήλιος κάποιες εποχές βυθίζεται ανάμεσά τους, μετά τη σημερινή μου επίσκεψη στον Σκάρο τείνω στην άποψη ότι εκεί είναι η πιο ήμερη και γοητευτική θέα (Ημεροβίγλι) στο νησί μας. Περπάτησα κυκλικά το μονοπάτι μέχρι τη Θεοσκέπαστη κι ανέβηκα από την απέναντι πλευρά, ξαφνιάζοντας τις πολλές πέρδικες που κατοικούν στα γκρεμνά και ακούγοντας τα ήρεμα κύματα που φιλούσαν τα πόδια του βράχου.
Οι ρημαγμένοι τοίχοι που επιβίωσαν δένουν αρμονικά με τον φαγωμένο βράχο που ακροβατεί λες και θέλει να παραδοθεί επιτέλους στον θάνατο. Κι όμως, η Σαντορίνη είναι δοξολογία στη ζωή και την κάθε φευγαλέα ύπαρξη, από το έντομο που σπεύδει να τρυπώσει όπου βρει στο άκουσμα των βημάτων μου μέχρι το θαρραλέο ψαροπούλι που αιωρείται παρατηρώντας με. Τα λουλούδια με τα έντονα χρώματα και τις μεθυστικές ευωδιές σχίζουν τον εύθραυστο βράχο συμβάλλοντας στην αποσάθρωση. Όμως η ομορφιά υπάρχει ακριβώς επειδή είναι φευγαλέα και η ζωή αξίζει ακριβώς επειδή είναι μοναδική. Δεν χορταίνεις την ομορφιά του τοπίου και καμιά φωτογραφία δεν μπορεί να μεταφέρει το βίωμα της απόλυτης ταύτισης με τη διαχρονική ύπαρξη αυτού του τόπου. Θαρρείς και απλώνοντας το χέρι θ’ αγγίξεις το Ασπρονήσι, τις Καμμένες, τη Θηρασιά, την Οία, τα Φηρά με το Φηροστεφάνι τους, τον Πύργο και τον Προφήτη, το Ακρωτήρι και τον Φάρο, που λίγο αν προσέξεις, θα δεις την ώρα που ανάβει.
Μια επίσκεψη στον Σκάρο είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια τουριστική εκδρομή. Είναι μια διδακτική ερμηνεία της ιστορίας του τόπου, μια καταβύθιση στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, μια θρησκευτική ενατένιση στην ίδια μας την ψυχή, μια γαλήνια αποδοχή τής βεβαιότητας του θανάτου, αφού μάθαμε πια ότι καθένας μας στο DNA του κουβαλά όλες τις πληροφορίες των προηγούμενων γενεών και σαν σε σκυταλοδρομία αναγκαστικά τις παραδίδουμε στις γενιές που θα ’ρθουν όσο υπάρχουν άνθρωποι. Γιατί σ’ αυτόν τον βράχο λες και πήζει η σοφία που κουβαλά θριαμβευτικά η αιώνια μεταμορφούμενη και αναγεννώμενη Σαντορίνη.
- το κείμενο της Μαρίας Αρβανίτη - Σωτηροπούλου είναι από την «Αυγή» (27.8.2020)
Οι περιορισμοί λόγω πανδημίας του κορωνοϊού μετέτρεψαν το Ημεροβίγλι, που τα τελευταία χρόνια είχε παραδοθεί στην υψηλού επιπέδου τουριστική εκμετάλλευση, σε κυριολεκτικά νεκρή, αλλά πάντα πανέμορφη πολιτεία. Τέλος Ιουνίου πήγα και μόνο σε ένα κατάλυμα κάποιοι εργάτες προσπαθούσαν..
να καθαρίσουν την πισίνα από τα πράσινα βαλτόνερα.
Από ψηλά κανείς δεν υποπτεύεται ότι ο όμορφος βράχος που κρέμεται πάνω από τα γκρεμνά κάποτε ήταν ολάκερη καστροπολιτεία με διακόσια σπίτια, εκκλησιές, δρόμους και παλάτια και συνδεόταν με την υπόλοιπη στεριά με κινητή γέφυρα, καθώς μέχρι τον 18ο αιώνα ήταν πρωτεύουσα του νησιού. Το Καστέλι του Σκάρου, το πιο σημαντικό από τα πέντε που υπάρχουν στη Σαντορίνη, χτίστηκε στα 1205-1230 μ.Χ., επί ενετοκρατίας, και δεν κατακτήθηκε ποτέ. Ό,τι όμως δεν κατάφεραν οι εισβολείς το πέτυχε η ιδιορρυθμία του νησιού, αφού διαρκείς σεισμοί κατά τις εκρήξεις στα 1650, 1701-1711 και 1866-1870 προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και ανάγκασαν τους κατοίκους σταδιακά να το εγκαταλείψουν, έτσι που ο αρχαιολόγος Λούντβιγκ Ρος, που το επισκέφθηκε το 1836, αναφέρει ότι ήταν εντελώς άδειο. Στο γεγονός της εγκατάλειψής του συνέβαλε η αλλαγή του ιστορικού πλαισίου, καθώς η πειρατεία είχε εκλείψει και οι κάτοικοι δεν φοβόντουσαν πια να μένουν κοντά στα χωράφια τους.
Η Σαντορίνη από τη μινωική εποχή έχει μάθει να προσαρμόζεται στην κάθε αλλαγή. Το 1956 οι κάτοικοι της Μέσα Γωνιάς αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στα τρισάθλια βαρελάκια που απετέλεσαν τα θεμέλια του χωριού στο Καμάρι, αλλά έσπευσαν να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους στη Μέσα Γωνιά μόλις ο κίνδυνος πέρασε και οι συνθήκες το επέτρεψαν. Από τον αρχαιολογικό χώρο στο Ακρωτήρι μέχρι το κοιμισμένο Μεροβίγλι όλα σ’ αυτόν τον τόπο μιλούν για την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και για την προσωρινή λάμψη κάθε επιτεύγματος. Τα σπίτια με τις πισίνες που ακροβατούν στο χάος ξεχνούν το ιστορικά πολύ πρόσφατο γεγονός της κατακρήμνισης ολόκληρων συνοικιών κατά τον σεισμό του 1956 στην Οία, ενώ όλοι λησμονούν ότι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας το νησί μας ήταν τόπος εξορίας. Σήμερα, που η Σαντορίνη είναι κορυφαίος τουριστικός προορισμός, όλοι δεν θέλουν να θυμούνται τη φτώχεια και τις σοβαρές αρρώστιες (λέπρα, τραχώματα) που θέριζαν τον τόπο ακόμη και πριν από μισό αιώνα, τις αέναες αλλαγές από τον πλούτο, που σαφώς εκτίθεται στους αρχαιολογικούς χώρους τού Ακρωτηριού και της Αρχαίας Θήρας, την εγκατάλειψη και την παρακμή που σκόπιμα αποσιωπούνται.
Αν και όλοι φέτος ανησυχούν για την οικονομική κρίση που επιβάλλουν οι απαγορεύσεις λόγω κορωνοϊού, είναι μια ευκαιρία όλοι να ξανασκεφθούμε πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες, ειδικά σ’ αυτό το νησί, που είναι μικρό και ήδη ασφυκτιά από τον στραγγαλισμό της υπερεκμετάλλευσης. Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμη πολλοί άνθρωποι στο νησί που ασχολούνται με την Ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του και δημιουργούν γόνιμες εστίες εκπαίδευσης των ξένων και των νεότερων και με κάνουν να νιώθω πολύ περήφανη και αισιόδοξη.
Ο κορωνοϊός επέτρεψε μια βαθιά ανάσα ζωής σε κάθε Σαντορινιό πριν βουτήξει ξανά στη δίνη της πλεονεξίας. Ήταν μια ευκαιρία, παρά το άγχος για το αύριο, να ξαναδούν τη Σαντορίνη έρημη όπως παλιά, πανέμορφη όπως κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Και σήμερα οι συνθήκες για μια μοναχική περιήγηση στον Σκάρο ήταν ιδανικές. Πρωί - πρωί με το δροσό και με λίγα σύννεφα να σπάνε το υπέροχο γαλάζιο.
Παρότι συνηθίζω να λέω ότι μόνο από το Μεγαλοχώρι είναι η ιδανική θέα τής Καλντέρας, καθώς οι δυο Καμμένες ξεχωρίζουν και ο ήλιος κάποιες εποχές βυθίζεται ανάμεσά τους, μετά τη σημερινή μου επίσκεψη στον Σκάρο τείνω στην άποψη ότι εκεί είναι η πιο ήμερη και γοητευτική θέα (Ημεροβίγλι) στο νησί μας. Περπάτησα κυκλικά το μονοπάτι μέχρι τη Θεοσκέπαστη κι ανέβηκα από την απέναντι πλευρά, ξαφνιάζοντας τις πολλές πέρδικες που κατοικούν στα γκρεμνά και ακούγοντας τα ήρεμα κύματα που φιλούσαν τα πόδια του βράχου.
Οι ρημαγμένοι τοίχοι που επιβίωσαν δένουν αρμονικά με τον φαγωμένο βράχο που ακροβατεί λες και θέλει να παραδοθεί επιτέλους στον θάνατο. Κι όμως, η Σαντορίνη είναι δοξολογία στη ζωή και την κάθε φευγαλέα ύπαρξη, από το έντομο που σπεύδει να τρυπώσει όπου βρει στο άκουσμα των βημάτων μου μέχρι το θαρραλέο ψαροπούλι που αιωρείται παρατηρώντας με. Τα λουλούδια με τα έντονα χρώματα και τις μεθυστικές ευωδιές σχίζουν τον εύθραυστο βράχο συμβάλλοντας στην αποσάθρωση. Όμως η ομορφιά υπάρχει ακριβώς επειδή είναι φευγαλέα και η ζωή αξίζει ακριβώς επειδή είναι μοναδική. Δεν χορταίνεις την ομορφιά του τοπίου και καμιά φωτογραφία δεν μπορεί να μεταφέρει το βίωμα της απόλυτης ταύτισης με τη διαχρονική ύπαρξη αυτού του τόπου. Θαρρείς και απλώνοντας το χέρι θ’ αγγίξεις το Ασπρονήσι, τις Καμμένες, τη Θηρασιά, την Οία, τα Φηρά με το Φηροστεφάνι τους, τον Πύργο και τον Προφήτη, το Ακρωτήρι και τον Φάρο, που λίγο αν προσέξεις, θα δεις την ώρα που ανάβει.
Μια επίσκεψη στον Σκάρο είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια τουριστική εκδρομή. Είναι μια διδακτική ερμηνεία της ιστορίας του τόπου, μια καταβύθιση στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, μια θρησκευτική ενατένιση στην ίδια μας την ψυχή, μια γαλήνια αποδοχή τής βεβαιότητας του θανάτου, αφού μάθαμε πια ότι καθένας μας στο DNA του κουβαλά όλες τις πληροφορίες των προηγούμενων γενεών και σαν σε σκυταλοδρομία αναγκαστικά τις παραδίδουμε στις γενιές που θα ’ρθουν όσο υπάρχουν άνθρωποι. Γιατί σ’ αυτόν τον βράχο λες και πήζει η σοφία που κουβαλά θριαμβευτικά η αιώνια μεταμορφούμενη και αναγεννώμενη Σαντορίνη.
- το κείμενο της Μαρίας Αρβανίτη - Σωτηροπούλου είναι από την «Αυγή» (27.8.2020)
