Ανέκαθεν θαύμαζα τους χρονογράφους εφημερίδων και περιοδικών ή ακόμα και όλους όσοι έχουν την ικανότητα να σχολιάζουν on camera άμεσα (χωρίς την βοήθεια κειμένου που έχει ετοιμάσει νωρίτερα) κάποιο θέμα, ένα γεγονός. Όλους εκείνους, οι οποίοι αναλαμβάνοντας την καθημερινή μας πληροφόρηση, σχολιάζουν και προεκτείνουν τις σκέψεις τους..
ανάλογα με το ζήτημα που καταπιάνονται, σε συνδυασμό, πολλές φορές, με τις πολιτικοοικονομικές απόψεις και συμφέροντα των μεγαλομετόχων των εφημερίδων.
Αυτό δεν σημαίνει πάντα πως, σώνει και καλά, το χρονογράφημα περιορίζεται αποκλειστικά σε πολιτικά θέματα, συμφέροντα και περιστάσεις· ας μην υπολογίζουμε σ’ αυτή τη θέση βέβαια, τους πολλούς δημοσιογράφους οι οποίοι εγκατέλειψαν την αντικειμενική κι ανεξάρτητη άποψη και επέλεξαν να κινούνται εγκλωβισμένοι σε στενά κομματικά όρια (διάβαζε: παπαγαλάκια), ενώ άλλοι αποκάλυψαν το συνηθισμένο σκανδαλοθηρικό πρόσωπο του κίτρινου τύπου. Να σκεφτούμε πως παλαιά, το χρονογράφημα, λεγόταν πεζογράφημα και «λογοτέχνημα» και ήταν πάντα αξιοπρόσεχτο σε μια εφημερίδα. Σήμερα;
Η τέχνη του χρονογραφήματος, στις μέρες μας, έχει αλλοιωθεί σε σχέση με παλαιότερες εποχές και αυτό είναι επακόλουθο της κατάστασης που επικρατεί στον Τύπο, ο οποίος, εδώ και χρόνια και δυστυχώς στη συντριπτική του πλειοψηφία, κατάντησε υποχείριο ποικίλων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων και συχνά οι χρονογράφοι εκτελούν εν ψυχρώ κομματικά συμφέροντα… Πάντως, για να συνεννοούμαστε, όταν αναφέρομαι σε χρονογράφημα, εννοώ και σχόλιο, δοκίμιο, επιφυλλίδα...
Δεν είναι καινούργια αυτά που γράφω, αλλά καλό είναι να τα θυμόμαστε κάπου κάπου. Το χρονογράφημα έχει ιστορία και εν συντομία θα παραθέσω από το site «Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία» (του Υπουργείου Παιδείας), τι αναφέρει για το είδος αυτό, καθώς κι ένα απόσπασμα για τους πρωτεργάτες αυτής της γραφής.
«Εκτός από τον Κωνσταντίνο Πωπ (19ος αι.), μνημονεύουμε τον Ειρηναίο Ασώπιο, τον Εμμανουήλ Ροΐδη, τον Ιωάννη Κονδυλάκη. Ο Κονδυλάκης θεωρείται από πολλούς πατέρας και δημιουργός του σημερινού χρονογραφήματος – (Διαβάτης» ήταν το φιλολογικό του ψευδώνυμο).
Άλλοι σημαντικοί ήταν ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς (υπέγραφε τα χρονογραφήματά του με το φιλολογικό ψευδώνυμο «Φορτούνιο»), ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ο Δημήτρης Ψαθάς, ο Παύλος Παλαιολόγος, ο Φρέντυ Γερμανός». Και άλλα αξιόλογα ονόματα: Εμμανουήλ Ροΐδης, Άγγελος Βλάχος, Δημήτριος Καμπούρογλου, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Χαράλαμπος Άννινος, Δημήτρης Ψαθάς, Ασημάκης Γιαλαμάς, Κωστής Χαιρόπουλος, Νίκος Τσιφόρος, Ελένη Βλάχου και ο κατάλογος είναι πλούσιος απ’ όλα τα Μέσα όλων των πολιτικών χώρων»…
Αυτή λοιπόν η παράδοση του χρονογραφήματος, είναι βασανιστική έως και εξοντωτική μια που ο συντάκτης του θα πρέπει να επινοεί καθημερινά θέματα ταιριαστά και επίκαιρα, που να συνάδουν με το μέσον. Η εύρεση θέματος χρειάζεται απαραιτήτως στενή παρακολούθηση των γεγονότων, μέσα και έξω από τη χώρα. Σε μια καθημερινότητα, η οποία σφύζει από ζωντάνια, καθώς ακατάπαυστα συμβαίνουν γεγονότα και θέματα κοινού ενδιαφέροντος, κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά…
Ναι, βιώνουμε μια άλλη εποχή, αν σκεφτούμε πως στην εποχή του Ευάγγελου Παπανούτσου (στις αρχές του 20ού αιώνα) ο σημαντικός παιδαγωγός είχε πει για τον χρονογράφο: «Είναι ο καθημερινός οδηγός και δάσκαλος πολλών ανθρώπων και, όπως κάθε δάσκαλος έτσι κι αυτός, βαθύτερο κίνητρο έχει το «φιλάνθρωπον» του Αριστοτέλη.»
Και το άλλο από τον Σπύρο Μελά:
«… έλαβα τη ρητή και κανονική εντολή από τη διεύθυνση των «Αθηναϊκών Νέων», την αρχισύνταξιν (και το λογιστήριο, εννοείται) να σας συγκινώ, να σας ενθουσιάζω, να σας ζωγραφίζω, να σας θυμώνω, να σας ενδιαφέρω, και προπάντων να σας διασκεδάζω από αυτή τη στήλη κάθε μέρα.»
Απέχουμε πολύ πλέον από συγκρίσεις σε πνευματικό επίπεδο, από την παλαιά δημοσιογραφία, όχι γιατί υπολείπονται οι σημερινοί δημοσιογράφοι σε γνώσεις, παιδεία και μόρφωση, αλλά γιατί οι εποχές έχουν… συμφιλιώσει επικίνδυνα το πνεύμα και την τέχνη της γραφής με εκείνη της fast food λειτουργίας, λόγω των ταχύτατων μορφών έκφρασης και εργασίας στον χώρο της τρέχουσας ειδησεογραφίας, κυρίως της ηλεκτρονικής και τηλεοπτικής…
Ας επιστρέψω όμως στο ζητούμενο: με τη γνωστή ρήση πως το χρονογράφημα «δεν είναι θνητό είδος», το θέμα του χρονογράφου, είναι να βρίσκει… θέμα· κατάλληλο και… οικουμενικό· να προκαλεί δηλαδή το ενδιαφέρον όλων των αναγνωστών.
Από κει και πέρα, ο έμπειρος χρονογράφος μπορεί να το γράψει μέσα σε σύντομο χρόνο λόγω της πείρας που έχει αποκτήσει.
Για να επαναλάβω τον τίτλο του σημερινού μου κειμένου, το θέμα είναι το θέμα… Όσο και να υπάρχει το παιχνίδι των λέξεων, το θέμα είναι να βρεθεί η κατάλληλη αφορμή για να ξεδιπλώσει ο χρονογράφος την γλωσσική του δεινότητα και την φαντασία του.
Και πριν κλείσω, να πω πως το χρονογράφημα το παραλληλίζω με την γελοιογραφία, στην οποία, οι σκιτσογράφοι θα πρέπει καθημερινά να καταθέτουν τις ερμηνείες και τους σχολιασμούς τους για την πραγματικότητα, με το πενάκι και τις γραμμές τους· μια σύντομη «επιφυλλίδα» σε μίαν άλλη «γλώσσα», παράλληλου πνευματικού βάθους.
