Απέναντι από τη νότια είσοδο του Βοσπόρου, η Πλάτη (Γιασί Αντά) είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά Πριγκηπόνησα. Τόπος εξορίας και μοναχισμού στα βυζαντινά χρόνια, ακολούθησε τη μοίρα της Κωνσταντινούπολης περνώντας στα χέρια των Σταυροφόρων και ύστερα των Οθωμανών. Στα μέσα του 19ου αιώνα αγοράστηκε από τον..
Βρετανό πρεσβευτή στην Υψηλή Πύλη Έντουαρντ Μπούλγουερ.
Ο διπλωμάτης μετέτρεψε τα μπουντρούμια σε έπαυλη και, όταν ολοκλήρωσε τη θητεία του, πούλησε το νησί στον χεδίβη της Αιγύπτου και του Σουδάν Ισμαήλ Πασά, ο οποίος δεν το χάρηκε (ανατράπηκε από τους Βρετανούς αφού τους πούλησε την Εταιρεία της Διώρυγας του Σουέζ και πέθανε σε ένα από τα παλάτια της Κωνσταντινούπολης πίνοντας σαμπάνια).
Μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, το νησί πέρασε στο Δημόσιο και στο Πολεμικό Ναυτικό, που έφτιαξε εκεί Σχολή Δοκίμων.
Στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων στο Γιασί Αντά δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο ο πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές μετά την ανατροπή του το 1960 από το πρώτο στρατιωτικό πραξικόπημα στην ιστορία της Τουρκίας. Ήταν η βίαιη αρχή της διαρκούς εμπλοκής του στρατού στην πολιτική ζωή της χώρας και αυτού που έγινε γνωστό ως «βαθύ κράτος».
Το Δημοκρατικό Κόμμα του Μεντερές είχε σπάσει το μονοπώλιο των κεμαλιστών και του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος στην εξουσία κερδίζοντας τις εκλογές του 1950 και κυβερνώντας επί μια δεκαετία. Το δικαστήριο της χούντας έκρινε τον Μεντερές και δεκάδες συνεργάτες του ένοχους για παραβίαση του συντάγματος, για διαφθορά καθώς και για τα Σεπτεμβριανά του 1955 εναντίον της ελληνικής μειονότητας. Ο Μεντερές και οι υπουργοί Εξωτερικών και Οικονομικών οδηγήθηκαν στην αγχόνη σε ένα άλλο νησί της Θάλασσας του Μαρμαρά, στο Ιμραλί (όπου δεκαετίες μετά έμελλε να φυλακιστεί ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν).
Στο Γιασί Αντά μπήκε αυτή την εβδομάδα η τελευταία πινελιά σε ακόμα ένα σχέδιο του Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Στις 27 Μαΐου, 60ή επέτειο του πραξικοπήματος, το Γιασί Αντά μετονομάσθηκε σε «Νησί της Δημοκρατίας και των Ελευθεριών». Η σχολή των δοκίμων όπου έγινε η δίκη έχει μετατραπεί σε μουσείο και εκθεσιακό κέντρο. Το λιγοστό πράσινο έγινε ακόμα πιο λίγο. Η βραχονησίδα απέκτησε τζαμί καθώς και ένα ξενοδοχείο 120 κλινών.
Σε μια τελετή γεμάτη συμβολισμούς ο Πρόεδρος Ερντογάν τόνισε ότι «σε αυτό το νησί δεν δικάστηκαν μόνο ο Μεντερές και οι συνεργάτες του, αλλά επίσης η ιστορία της Τουρκίας, η κουλτούρα, οι αξίες και τα πιστεύω της». Το πραξικόπημα του 1960 ήταν μια από τις πιο σκοτεινές ημέρες της Ιστορίας μας, είπε ο Τ. Ερντογάν, που επιβίωσε ενός άλλου πραξικοπήματος μόλις πριν από τέσσερα χρόνια.
Ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί ότι το κόμμα του αποτελεί σε κάποιο βαθμό τον συνεχιστή της πολιτικής παράδοσης του Μεντερές, ο οποίος συγκρούστηκε με τους κεμαλιστές (αν και προερχόταν από τις τάξεις τους), προσπάθησε να αποκαταστήσει ορισμένα στοιχεία της ισλαμικής παράδοσης και επιχείρησε -εν μέσω οικονομικής κρίσης- να κάνει λίγα βήματα προς τη Μόσχα. Ίσως αυτό το τελευταίο να ήταν το μοιραίο λάθος του, ίσως ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Η μεταμόρφωση αυτού του νησιού συμβολίζει μια ιστορική σύγκρουση και μια νέα αρχή, είπε ο πρόεδρος της Βουλής Μουσταφά Σεντόπ. Σε κάθε κτήριο βλέπουμε τη θέληση του λαού μας για ελευθερία, την «αποφασιστικότητά του για την υπεράσπιση της συνταγματικής τάξης και την αντίσταση στα πραξικοπήματα με τα οποία επιχειρήθηκε να εμποδιστεί η Τουρκία να αναπτύξει ανεξάρτητες πολιτικές» πρόσθεσε πρόεδρος της Βουλής συνοψίζοντας το αφήγημα του Ερντογάν.
Όμως τα κόκαλα του Μεντερές θα πρέπει να έτριξαν όταν πάτησε το πόδι του στο νησί ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αρχηγός του Κινήματος Εθνικιστικής Δράσης. Και μάλλον γύρισε ανάποδα μέσα στο μαυσωλείο του όταν ο Μπαχτσελί διακήρυξε πως εκείνοι που έστησαν το δικαστήριο στο Γιασί Αντά «κάθισαν τη δημοκρατία στο σκαμνί».
Διότι ο Μπαχτσελί είναι ο πολιτικός απόγονος του Αλπαρσλάν Τουρκές, που υπήρξε από τους πρωταγωνιστές του πραξικοπήματος του 1960. Ο συνταγματάρχης Τουρκές ήταν ο εκπρόσωπος της χούντας στα πρώτα βήματά της, υπήρξε στέλεχος της τουρκικής Gladio και το μεγάλο αφεντικό της φασιστικής συμμορίας των Γκρίζων Λύκων.
Τι δουλειά είχε στη γιορτή της Τουρκικής Δημοκρατίας ο διάδοχος του Αλπαρσλάν Τουρκές; Είχε, και μάλιστα μεγάλη, καθώς ο Μπαχτσελί τυγχάνει πολύτιμος κυβερνητικός εταίρος του Προέδρου Ερντογάν. Δεν είναι σαν τον Κούρδο πολιτικό ηγέτη Σαλαχετίν Ντεμιρτάς, που βρίσκεται στα μπουντρούμια από το 2016.
- το κείμενο του Στρ. Αγγελή είναι από την "Αυγή"