Με την… ευκαιρία της πανδημίας, τα κράτη χρησιμοποιούν εφαρμογές και δίκτυα, οικοδομώντας ένα καθεστώς γενικευμένης πολιτικής επιτήρησης
Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής
Είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις αποστάσεις από τον λογοτεχνικό καμβά της επιστημονικής φαντασίας, και της συνωμοσιολογίας ακόμα, καθώς περιγράφεις την κρατική κατάχρηση δικτύων δεδομένων και εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, για την παρακολούθηση της εξέλιξης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID- 19, και σε προέκταση την γενικευμένη επιτήρηση των πολιτών.
Ακόμα κι αν προσπαθήσεις να αποφύγεις την «παγίδα», να γράψεις στεγνά αυτό ακριβώς που συμβαίνει, ότι δηλαδή..
οι ηγέτες Δύσης και Ανατολής, διαθέτοντας ενισχυμένες εξουσίες ως διαχειριστές της κρίσης, αναπτύσσουν και χρησιμοποιούν ψηφιακά συστήματα και εφαρμογές καθολικής και λεπτομερούς παρακολούθησης της προσωπικής ζωής κάθε πολίτη ξεχωριστά (αρκεί αυτός να διαθέτει κινητό τηλέφωνο ή προφίλ στα social media), κινδυνεύεις να χαρακτηρισθείς φαντασιόπληκτος. Ή συνωμοσιολόγος.
Αυτό, βέβαια, σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι συστημικοί αναλυτές αποφεύγουν το συγκεκριμένο θέμα για να μην χαρακτηριστούν φαντασιόπληκτοι ή συνωμοσιολόγοι. Η σιωπή τους εκφράζει τον φόβο ότι η αποκάλυψη της κατάχρησης των παρακολουθήσεων, με πρόσχημα τον κορωνοϊό, αμφισβητεί και κλονίζει το νεοφιλελεύθερο σενάριο, αποκαλύπτοντας την επιστροφή του κράτους στην πρωτοκαθεδρία της εξουσίας.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες ενημέρωσης, συνιστά κραυγαλέα αντίφαση ένα άρθρο του Economist που, υπό τον τίτλο – σιδηρόδρομο «Τα κράτη χρησιμοποιούν εφαρμογές και δίκτυα δεδομένων για να παρακολουθούν την πανδημία και, με το πέρασμα του χρόνου, τους πολίτες τους», αποκαλύπτει ακριβώς αυτό που ο τίτλος υπονοεί…
*******
Το άρθρο, δημοσιευμένο στις 28 Μαρτίου (όταν φούντωνε η πανδημία), ξεκινά με την ιστορία του Elvis Liu, ενός νεαρού Κινέζου που επέστρεφε στο σπίτι του στο Χονγκ Κονγκ μετά από μηνιαία καραντίνα στο πατρικό του, στην Κίνα. Οι συνοριοφύλακες τού επέβαλαν να προσθέσει στις επαφές του, στο WhatsApp, τον αριθμό τηλεφώνου του γραφείου τους, και να αλλάξει τη ρύθμιση «Κοινή χρήση τοποθεσίας» της εφαρμογής του σε "πάντα ενεργό", κάτι που θα τους επέτρεπε να βλέπουν ανά πάσα στιγμή πού ήταν το τηλέφωνό του…
Αμέσως μετά, του έδωσαν εντολή να βρίσκεται στο σπίτι του μέσα στις επόμενες δύο ώρες, να κλείσει την πόρτα και να μείνει εκεί για δύο εβδομάδες. Το επόμενο δεκαπενθήμερο ήταν υποχρεωμένος να επανενεργοποιεί, κάθε οκτώ ώρες, την «Κοινή χρήση τοποθεσίας». Αυτό ήταν: το Facebook, το οποίο διαθέτει την εφαρμογή WhatsApp, απαιτεί συνεχή επαναβεβαίωση, έτσι ώστε οι άνθρωποι να παρακολουθούνται από δική τους επιλογή!.. Κι ούτε γάτα, ούτε ζημιά…
Στη συνέχεια, ο Economist παραθέτει ένα πλήθος «εργαλείων», εφαρμογών και μεθόδων παρακολούθησης που, με την ευκαιρία της πανδημίας του κορωνοϊού Covid – 19 (!), δοκιμάζονται απ’ όλες οι χώρες του κόσμου (από την Κίνα ως την Ρωσία κι από τις ΗΠΑ ως την Ευρώπη), οικοδομώντας ένα παγκόσμιο καθεστώς επιτήρησης.
*******
Όπως το περιγράφει ο Ιγνάσιο Ραμονέ*, στο βιβλίο «Η αυτοκρατορία της επιτήρησης»: Μέχρι πρότινος, η επιτήρηση ήταν υπόθεση του κράτους, της αστυνομίας , των μυστικών υπηρεσιών… Τώρα αυτοί που μας κατασκοπεύουν είναι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες (Σ.Σ: εταιρείες διαδικτύου όπως το Bytedance, το Facebook, το Google και το Tencent), οι πάροχοί μας στο Διαδίκτυο απ’ τους οποίους εξαρτώμεθα κατά τρόπο αναπόδραστο: τότε το επικίνδυνο ήταν το κράτος, τώρα μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η συνάρθρωση των δύο, ότι αυτές οι εταιρείες δουλεύουν με το κράτος. Είναι αυτό που εγώ αποκαλώ το ψηφιακό σύμπλεγμα ασφαλείας που επικουρεί το βιομηχανικό-στρατιωτικό σύμπλεγμα…»
Οι τωρινές, με… την ευκαιρία του κορωνοϊού Covid-19, προσπάθειες ολοκλήρωσης της «αυτοκρατορίας της παρακολούθησης» είναι πειραματικές, και γι’ αυτό «κινδυνεύουν να αποτύχουν ή να παρουσιάσουν αρνητικές παρενέργειες όσον αφορά τις κοινωνικές ελευθερίες» ανησυχεί, αρκούντως συστημικά για… Economist, ο Economist.
Ωστόσο, δεν παραλείπει να συγκατανεύσει διακριτικά στην αναγκαιότητα του… πειράματος, ως εξής: «περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν τεθεί σε κάποιο είδος lockdown κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει μολυνθεί ή θα μολυνθεί στο άμεσο μέλλον αποκτώντας ανοσία. Οι υπόλοιποι, όταν βγουν από την καραντίνα, θα πρέπει να (σ.σ.: συνεχίσουν να…) παρακολουθούνται – προς χάρη δική τους και όλων εκείνων που βρίσκονται γύρω τους»…
Όλα αυτά την ώρα που εγώ, ο αφελέστατος, ανεβάζω post στο Facebook με την προτροπή «Αντί να χτίζουμε ένα καθεστώς επιτήρησης, ας ανοικοδομήσουμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα ΜΜΕ». Με φυσική συνέπεια οι εντιμότατοι φίλοι μου να με σαρκάζουν αλύπητα: Να ´σαι καλά βρε Νίκο, μας έκανες και γελάσαμε πάλι!..
Είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις αποστάσεις από τον λογοτεχνικό καμβά της επιστημονικής φαντασίας, και της συνωμοσιολογίας ακόμα, καθώς περιγράφεις την κρατική κατάχρηση δικτύων δεδομένων και εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, για την παρακολούθηση της εξέλιξης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID- 19, και σε προέκταση την γενικευμένη επιτήρηση των πολιτών.
Ακόμα κι αν προσπαθήσεις να αποφύγεις την «παγίδα», να γράψεις στεγνά αυτό ακριβώς που συμβαίνει, ότι δηλαδή..
οι ηγέτες Δύσης και Ανατολής, διαθέτοντας ενισχυμένες εξουσίες ως διαχειριστές της κρίσης, αναπτύσσουν και χρησιμοποιούν ψηφιακά συστήματα και εφαρμογές καθολικής και λεπτομερούς παρακολούθησης της προσωπικής ζωής κάθε πολίτη ξεχωριστά (αρκεί αυτός να διαθέτει κινητό τηλέφωνο ή προφίλ στα social media), κινδυνεύεις να χαρακτηρισθείς φαντασιόπληκτος. Ή συνωμοσιολόγος.
Αυτό, βέβαια, σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι συστημικοί αναλυτές αποφεύγουν το συγκεκριμένο θέμα για να μην χαρακτηριστούν φαντασιόπληκτοι ή συνωμοσιολόγοι. Η σιωπή τους εκφράζει τον φόβο ότι η αποκάλυψη της κατάχρησης των παρακολουθήσεων, με πρόσχημα τον κορωνοϊό, αμφισβητεί και κλονίζει το νεοφιλελεύθερο σενάριο, αποκαλύπτοντας την επιστροφή του κράτους στην πρωτοκαθεδρία της εξουσίας.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες ενημέρωσης, συνιστά κραυγαλέα αντίφαση ένα άρθρο του Economist που, υπό τον τίτλο – σιδηρόδρομο «Τα κράτη χρησιμοποιούν εφαρμογές και δίκτυα δεδομένων για να παρακολουθούν την πανδημία και, με το πέρασμα του χρόνου, τους πολίτες τους», αποκαλύπτει ακριβώς αυτό που ο τίτλος υπονοεί…
*******
Το άρθρο, δημοσιευμένο στις 28 Μαρτίου (όταν φούντωνε η πανδημία), ξεκινά με την ιστορία του Elvis Liu, ενός νεαρού Κινέζου που επέστρεφε στο σπίτι του στο Χονγκ Κονγκ μετά από μηνιαία καραντίνα στο πατρικό του, στην Κίνα. Οι συνοριοφύλακες τού επέβαλαν να προσθέσει στις επαφές του, στο WhatsApp, τον αριθμό τηλεφώνου του γραφείου τους, και να αλλάξει τη ρύθμιση «Κοινή χρήση τοποθεσίας» της εφαρμογής του σε "πάντα ενεργό", κάτι που θα τους επέτρεπε να βλέπουν ανά πάσα στιγμή πού ήταν το τηλέφωνό του…
Αμέσως μετά, του έδωσαν εντολή να βρίσκεται στο σπίτι του μέσα στις επόμενες δύο ώρες, να κλείσει την πόρτα και να μείνει εκεί για δύο εβδομάδες. Το επόμενο δεκαπενθήμερο ήταν υποχρεωμένος να επανενεργοποιεί, κάθε οκτώ ώρες, την «Κοινή χρήση τοποθεσίας». Αυτό ήταν: το Facebook, το οποίο διαθέτει την εφαρμογή WhatsApp, απαιτεί συνεχή επαναβεβαίωση, έτσι ώστε οι άνθρωποι να παρακολουθούνται από δική τους επιλογή!.. Κι ούτε γάτα, ούτε ζημιά…
Στη συνέχεια, ο Economist παραθέτει ένα πλήθος «εργαλείων», εφαρμογών και μεθόδων παρακολούθησης που, με την ευκαιρία της πανδημίας του κορωνοϊού Covid – 19 (!), δοκιμάζονται απ’ όλες οι χώρες του κόσμου (από την Κίνα ως την Ρωσία κι από τις ΗΠΑ ως την Ευρώπη), οικοδομώντας ένα παγκόσμιο καθεστώς επιτήρησης.
*******
Όπως το περιγράφει ο Ιγνάσιο Ραμονέ*, στο βιβλίο «Η αυτοκρατορία της επιτήρησης»: Μέχρι πρότινος, η επιτήρηση ήταν υπόθεση του κράτους, της αστυνομίας , των μυστικών υπηρεσιών… Τώρα αυτοί που μας κατασκοπεύουν είναι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες (Σ.Σ: εταιρείες διαδικτύου όπως το Bytedance, το Facebook, το Google και το Tencent), οι πάροχοί μας στο Διαδίκτυο απ’ τους οποίους εξαρτώμεθα κατά τρόπο αναπόδραστο: τότε το επικίνδυνο ήταν το κράτος, τώρα μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η συνάρθρωση των δύο, ότι αυτές οι εταιρείες δουλεύουν με το κράτος. Είναι αυτό που εγώ αποκαλώ το ψηφιακό σύμπλεγμα ασφαλείας που επικουρεί το βιομηχανικό-στρατιωτικό σύμπλεγμα…»
Οι τωρινές, με… την ευκαιρία του κορωνοϊού Covid-19, προσπάθειες ολοκλήρωσης της «αυτοκρατορίας της παρακολούθησης» είναι πειραματικές, και γι’ αυτό «κινδυνεύουν να αποτύχουν ή να παρουσιάσουν αρνητικές παρενέργειες όσον αφορά τις κοινωνικές ελευθερίες» ανησυχεί, αρκούντως συστημικά για… Economist, ο Economist.
Ωστόσο, δεν παραλείπει να συγκατανεύσει διακριτικά στην αναγκαιότητα του… πειράματος, ως εξής: «περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν τεθεί σε κάποιο είδος lockdown κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει μολυνθεί ή θα μολυνθεί στο άμεσο μέλλον αποκτώντας ανοσία. Οι υπόλοιποι, όταν βγουν από την καραντίνα, θα πρέπει να (σ.σ.: συνεχίσουν να…) παρακολουθούνται – προς χάρη δική τους και όλων εκείνων που βρίσκονται γύρω τους»…
Όλα αυτά την ώρα που εγώ, ο αφελέστατος, ανεβάζω post στο Facebook με την προτροπή «Αντί να χτίζουμε ένα καθεστώς επιτήρησης, ας ανοικοδομήσουμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στην επιστήμη, στις δημόσιες αρχές και στα ΜΜΕ». Με φυσική συνέπεια οι εντιμότατοι φίλοι μου να με σαρκάζουν αλύπητα: Να ´σαι καλά βρε Νίκο, μας έκανες και γελάσαμε πάλι!..
*Ο διευθυντής της «Le Monde diplomatique»
- το κείμενο του Νίκου Τσαγκρή είναι από την Αυγή τη Κυριακής (10.5.2020)