Φέτος συμπληρώνονται 53 χρόνια από την ημέρα της επιβολής της στρατιωτικής δικτατορίας των συνταγματαρχών, την 21η Απριλίου 1967. Το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα ΑΡΧΕΙΟ-ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ την επετειακή εκπομπή «Το πολιτιστικό έγκλημα.. της Χούντας», που προβλήθηκε με αφορμή τα 30 χρόνια από τη Χούντα του ’67, καθώς και ηχητικά ντοκουμέντα της εποχής.
Tην εκπομπή του 1997 παρουσιάζει η Ρένα Θεολογίδου με θέμα τα εγκλήματα αισθητικής και τις ολέθριες συνέπειες της απριλιανής δικτατορίας στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Επισημαίνεται ότι η επιβολή της Χούντας ανέκοψε βίαια την πνευματική αναγέννηση της δεκαετίας του ’60 στην Ελλάδα, επιβάλλοντας μια αισθητική εθνικοπατριωτικών εξάρσεων και κακού γούστου.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, μαέστρος της πολιτιστικής άνοιξης που προηγήθηκε της Χούντας, μιλά για το καίριο πλήγμα που κατάφερε το δικτατορικό καθεστώς στον πολιτισμό, καθιστώντας την «ασχήμια» κυρίαρχη σε κάθε έκφανση αυτού του τομέα. Πλάνα από τις γιορτές πολεμικής αρετής της χούντας στο Καλλιμάρμαρο, αλλά και από εκδηλώσεις όπως η Ολυμπιάδα Τραγουδιού, αποτυπώνουν την ακραία κακή έως φαιδρή αισθητική της χουντικής προπαγάνδας.
Ο καθηγητής Δημήτρης Μαρωνίτης μιλάει για τη σχέση πολιτικής και πολιτισμού, λέγοντας πως «η Δικτατορία απέδειξε ότι ο πολιτισμός είναι κυρίως ανθρώπινη συμπεριφορά… πως η δοκιμασία του πολιτισμού στους δύσκολους καιρούς ελέγχεται στην ίδια την ανθρώπινη συμπεριφορά». Καταθέτει, επίσης, την προσωπική του μαρτυρία από την εποχή, αναφερόμενος στη λογοκρισία των στρατοκρατών και στην αντίσταση των πνευματικών ανθρώπων. Η Όλια Λαζαρίδου διαβάζει την επιστολή του Γιώργου Σεφέρη κατά της χούντας των συνταγματαρχών.
Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης αναφέρεται στους οικιστικούς νόμους της δικτατορίας και στην επίπτωσή τους στη σημερινή εικόνα των ελληνικών πόλεων, ενώ ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος μιλά για την τεράστια συμβολή των εξόριστων Ελλήνων του εξωτερικού στον αντιδικτατορικό αγώνα.
Τις συνεντεύξεις πλαισιώνουν πλάνα αρχείου από γεγονότα της περιόδου. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται αποσπάσματα από το ανατρεπτικό σίριαλ «Εκείνος κι Εκείνος», μία από τις ελάχιστες φωτεινές στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης, που έκανε τότε τα πρώτα της βήματα σε μια ζοφερή εποχή λογοκρισίας. Τέλος, γίνεται σύντομη αναφορά σε θεατρικές παραστάσεις που κατάφεραν να περάσουν τον σκόπελο των απαγορεύσεων του απριλιανού καθεστώτος.
Σκηνοθεσία: Ελισσαίος Βγενόπουλος
Επίσης, το αφιέρωμα περιλαμβάνει ηχητικά ντοκουμέντα από το Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας:
-Το ΕΙΡ αναμεταδίδει τη ραδιοφωνική αναγγελία του πραξικοπήματος την 21η Απριλίου 1967, μετά την κατάληψη των Ραδιοθαλάμων του Ζαππείου από τον στρατό.
Ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967 στρατιωτικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τους Ραδιοθαλάμους του Ζαππείου του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών αναμεταδίδει εκπομπή του Ραδιοσταθμού των Ενόπλων Δυνάμεων, κατά την οποία δηλώνεται ότι ο στρατός αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας. Ανακοινώνεται επίσημο διάταγμα περί αναστολής διατάξεων του εν ισχύ Συντάγματος σε όλη την επικράτεια με την αιτιολογία «εκδήλου απειλής κατά της δημοσίας τάξεως και ασφαλείας της χώρας εξ εσωτερικών κινδύνων».
-Το πρώτο διάγγελμα της Χούντας από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Κόλλια την 21η Απριλίου 1967
Ο ανώτατος δικαστικός Κωνσταντίντος Κόλλιας διορίζεται πρώτος πρωθυπουργός της χούντας των συνταγματαρχών. Ακούμε απόσπασμα του διαγγέλματος που απευθύνει προς τον ελληνικό λαό το βράδυ της 21ης Απριλίου 1967 και στο οποίο επικαλείται τους λόγους που οδήγησαν στην επέμβαση του Στρατού.
Δείτε το αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ στη διεύθυνση: ert.gr/arxeio-afierwmata/stratiotiko-praxikopima-21is-aprilioy-3/