Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας όπως καταγράφονται από την ιατρική επιστήμη και τη λογοτεχνία
Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής
O αστικός μύθος αποδίδει την καταγωγή του κορωνοϊού σε κάτι κινέζικες νυχτερίδες… «Σούπα – αυγολέμονο» τις θέλουν κάποιοι, κάποιοι άλλοι ψητές στα κάρβουνα. Αηδία…
Η επιστημονική πραγματικότητα, απ’ την άλλη, συνδέει τον κορωνοϊό – COVID- 19 με την ψαραγορά της Γιουχάν / Wuhan, της έβδομης μεγαλύτερης πόλη της Κίνας, με 11 εκατομμύρια κατοίκους. Επειδή τα πρώτα άτομα που αναφέρθηκαν ως μολυσμένα εντοπίστηκαν ανάμεσα στους ιχθυοπώλες της. Στις 31 Δεκεμβρίου 2019..
Σήμερα, τρεις μήνες μετά, ο COVID-19 είναι ιός παγκόσμιος, πολυπολιτισμικός, κοσμοπολίτης. Κι εμείς, ως πολίτες του… λοιμώδους κόσμου τούτου, «μένουμε σπίτι»: σ’ ένα σπίτι του Μετς Παγκρατίου συγκεκριμένα, κάπου στο κέντρο της Αθήνας, πρωτεύουσας της Ελλάδας, μιας χώρας του ευρωπαϊκού Νότου.
Στο γραφείο, καρφωμένοι μπροστά σ’ ένα εκσυγχρονισμένο desktop, μένουμε, για την ακρίβεια. Τσεκάροντας τα στοιχεία εξάπλωσης του COVID-19 σε πραγματικό χρόνο, στον διαδραστικό πίνακα ελέγχου της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του πανεπιστημιακού ιδρύματος Johns Hopkins: παγκόσμιο σύνολο κρουσμάτων 221.416 ● Παγκόσμιο σύνολο θανάτων 8.966 ● Παγκόσμιο σύνολο θεραπευθέντων 84.179.
Ύστερα πάμε αριστερά, στη λίστα επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ανά χώρα, και κάνουμε κλικ σ’ εκείνη που μας ενδιαφέρει. Greece, ας πούμε: No 27 στην παγκόσμια κατάταξη (μεταξύ Κατάρ και Ιρλανδίας), με 418 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 6 θανάτους και 8 ακόμα θεραπευθέντες.
*******
Ανανήψαντες, που λένε στο χωριό μου. Που πήραν ήδη εξιτήριο και «μένουν σπίτι». Σε κατ’ οίκον απομόνωση, αναγκαστικό εγκλεισμό, ατομική, ομαδική ή μαζική καραντίνα…
Ο Αλμπέρ Καμύ, στη διεθνώς… επικαιροποιημένη (λόγω της πανδημίας COVID-19) «Πανούκλας» του, ταυτίζει το αίσθημα που αναπτύσσεται στην ψυχολογία του ευρισκόμενου σε καραντίνα ανθρώπου με το αίσθημα του εξόριστου ή του φυλακισμένου:
«Ήταν το αίσθημα της εξορίας αυτό το κενό που είχαμε μέσα μας, αυτή η ειδική συγκίνηση, ο παράλογος πόθος να ξαναγυρίζεις στα παλιά ή να επισπεύδεις τον χρόνο, αυτά τα πύρινα βέλη της μνήμης (…) και τότε βλέπαμε πως ο χωρισμός ήταν προορισμένος να διαρκέσει κι έπρεπε να συμφιλιωθούμε με τον χρόνο.
"Ξαναβρισκόμαστε έτσι στη θέση των φυλακισμένων, καταφεύγαμε στο παρελθόν, κι αν κάποιοι από μας έμπαιναν στον πειρασμό να ζήσουν στο μέλλον, δεν αργούσαν να προσγειωθούν απότομα, κουβαλώντας όλες τις πληγές που σε φορτώνει η φαντασία όταν την εμπιστεύεσαι…".
Οι τέχνες (η λογοτεχνία, η ζωγραφική, το τραγούδι, το θέατρο, ο κινηματογράφος) αφήνουν πίσω τους αριστουργήματα –ενίοτε και… τερατουργήματα– εμπνευσμένα από ιστορικούς λοιμούς, και λιμούς, και σεισμούς, και καταποντισμούς. Οι ιατρικές επιστήμες, θεραπευτική τεχνολογία και τεχνικές: διαγνωστικά και θεραπευτικά μηχανήματα, γνωματεύσεις, χειρουργικές επεμβάσεις, εμβόλια, φάρμακα, θεραπευτικές αγωγές για την περίθαλψη σωμάτων…
*******
Και ψυχών: στις μελέτες ειδικών συνεργατών του πανεπιστημιακού ιδρύματος Johns Hopkins για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας (και στην περίπτωση της πανδημίας COVID-19) στους κάθε τύπου εγκλείστους αναφέρονται συμπτώματα φόβου, στρες, θυμού, αϋπνίας, ψυχικής δυσφορίας, κακής διάθεσης ή υπερευαισθησίας, κατάθλιψης, συναισθηματικών διαταραχών που κυμαίνονται από την νευρικότητα, τη θλίψη και την ενοχή ώς το συναίσθημα της ανακούφισης, κι ακόμα της ευτυχίας.
Στο «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν (ένα από τα πέντε σπουδαιότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών, ενός εκ των πέντε σπουδαιότερων πεζογράφων όλων των εποχών, κατά τη γνώμη μου), οι συναισθηματικές μεταπτώσεις που καταγράφονται από τους experts του «Johns Hopkins» ως παρενέργειες της καραντίνας, καταλαμβάνουν τον εσωτερικό κόσμο των εγκλείστων φυματικών στο σανατόριο στο Νταβός –κοντά στις ελβετικές Άλπεις– όπου εκτυλίσσεται το δράμα.
«Στις σελίδες του Μαγικού Βουνού, η ασθένεια παρουσιάζεται ως μια κατάσταση υπερτονισμένα σαρκική που προσφέρει σπάνια εκλέπτυνση των αισθήσεων του ασθενούς…», γράφει* ο φιλόλογος Βαγγέλης Γραμματικόπουλος: η αυστηρή κανονικότητα του ωρολογίου προγράμματος, η απομάκρυνση από τις έγνοιες της καθημερινής ζωής, η συναρπαστική συναναστροφή με τους υπόλοιπους τροφίμους (…) έχουν ως αποτέλεσμα να εξυψωθεί ο πρωταγωνιστής (σ.σ.: ο κεντρικός ήρωας του έργου, Χανς Κάστορπ) σε υψηλότερες διανοητικές και αισθητικές σφαίρες διερευνώντας ο ίδιος προσωπικά το νόημα της ζωής…
Το… «νόημα της ζωής»!.. Μια χαρά τα λέει ο Τόμας ο… Μαν, αλλά είμαι σε καραντίνα του τύπου «μένουμε σπίτι», με τον φόβο του κορωνοϊού, και το «νόημα της ζωής» είναι εκεί έξω μαζί του!.. Έτσι δεν μπορώ παρά να κλείσω αυτό το κείμενο με 23 λέξεις απ’ την «Πανούκλα» του Καμύ: «Δεν έχω ιδέα τι με περιμένει, ή τι θα συμβεί όταν τελειώσει αυτό. Αυτή τη στιγμή το ξέρω: υπάρχουν άρρωστοι και χρειάζονται θεραπεία».
O αστικός μύθος αποδίδει την καταγωγή του κορωνοϊού σε κάτι κινέζικες νυχτερίδες… «Σούπα – αυγολέμονο» τις θέλουν κάποιοι, κάποιοι άλλοι ψητές στα κάρβουνα. Αηδία…
Η επιστημονική πραγματικότητα, απ’ την άλλη, συνδέει τον κορωνοϊό – COVID- 19 με την ψαραγορά της Γιουχάν / Wuhan, της έβδομης μεγαλύτερης πόλη της Κίνας, με 11 εκατομμύρια κατοίκους. Επειδή τα πρώτα άτομα που αναφέρθηκαν ως μολυσμένα εντοπίστηκαν ανάμεσα στους ιχθυοπώλες της. Στις 31 Δεκεμβρίου 2019..
Σήμερα, τρεις μήνες μετά, ο COVID-19 είναι ιός παγκόσμιος, πολυπολιτισμικός, κοσμοπολίτης. Κι εμείς, ως πολίτες του… λοιμώδους κόσμου τούτου, «μένουμε σπίτι»: σ’ ένα σπίτι του Μετς Παγκρατίου συγκεκριμένα, κάπου στο κέντρο της Αθήνας, πρωτεύουσας της Ελλάδας, μιας χώρας του ευρωπαϊκού Νότου.
Στο γραφείο, καρφωμένοι μπροστά σ’ ένα εκσυγχρονισμένο desktop, μένουμε, για την ακρίβεια. Τσεκάροντας τα στοιχεία εξάπλωσης του COVID-19 σε πραγματικό χρόνο, στον διαδραστικό πίνακα ελέγχου της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του πανεπιστημιακού ιδρύματος Johns Hopkins: παγκόσμιο σύνολο κρουσμάτων 221.416 ● Παγκόσμιο σύνολο θανάτων 8.966 ● Παγκόσμιο σύνολο θεραπευθέντων 84.179.
Ύστερα πάμε αριστερά, στη λίστα επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ανά χώρα, και κάνουμε κλικ σ’ εκείνη που μας ενδιαφέρει. Greece, ας πούμε: No 27 στην παγκόσμια κατάταξη (μεταξύ Κατάρ και Ιρλανδίας), με 418 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 6 θανάτους και 8 ακόμα θεραπευθέντες.
*******
Ανανήψαντες, που λένε στο χωριό μου. Που πήραν ήδη εξιτήριο και «μένουν σπίτι». Σε κατ’ οίκον απομόνωση, αναγκαστικό εγκλεισμό, ατομική, ομαδική ή μαζική καραντίνα…
Ο Αλμπέρ Καμύ, στη διεθνώς… επικαιροποιημένη (λόγω της πανδημίας COVID-19) «Πανούκλας» του, ταυτίζει το αίσθημα που αναπτύσσεται στην ψυχολογία του ευρισκόμενου σε καραντίνα ανθρώπου με το αίσθημα του εξόριστου ή του φυλακισμένου:
«Ήταν το αίσθημα της εξορίας αυτό το κενό που είχαμε μέσα μας, αυτή η ειδική συγκίνηση, ο παράλογος πόθος να ξαναγυρίζεις στα παλιά ή να επισπεύδεις τον χρόνο, αυτά τα πύρινα βέλη της μνήμης (…) και τότε βλέπαμε πως ο χωρισμός ήταν προορισμένος να διαρκέσει κι έπρεπε να συμφιλιωθούμε με τον χρόνο.
"Ξαναβρισκόμαστε έτσι στη θέση των φυλακισμένων, καταφεύγαμε στο παρελθόν, κι αν κάποιοι από μας έμπαιναν στον πειρασμό να ζήσουν στο μέλλον, δεν αργούσαν να προσγειωθούν απότομα, κουβαλώντας όλες τις πληγές που σε φορτώνει η φαντασία όταν την εμπιστεύεσαι…".
Οι τέχνες (η λογοτεχνία, η ζωγραφική, το τραγούδι, το θέατρο, ο κινηματογράφος) αφήνουν πίσω τους αριστουργήματα –ενίοτε και… τερατουργήματα– εμπνευσμένα από ιστορικούς λοιμούς, και λιμούς, και σεισμούς, και καταποντισμούς. Οι ιατρικές επιστήμες, θεραπευτική τεχνολογία και τεχνικές: διαγνωστικά και θεραπευτικά μηχανήματα, γνωματεύσεις, χειρουργικές επεμβάσεις, εμβόλια, φάρμακα, θεραπευτικές αγωγές για την περίθαλψη σωμάτων…
*******
Και ψυχών: στις μελέτες ειδικών συνεργατών του πανεπιστημιακού ιδρύματος Johns Hopkins για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας (και στην περίπτωση της πανδημίας COVID-19) στους κάθε τύπου εγκλείστους αναφέρονται συμπτώματα φόβου, στρες, θυμού, αϋπνίας, ψυχικής δυσφορίας, κακής διάθεσης ή υπερευαισθησίας, κατάθλιψης, συναισθηματικών διαταραχών που κυμαίνονται από την νευρικότητα, τη θλίψη και την ενοχή ώς το συναίσθημα της ανακούφισης, κι ακόμα της ευτυχίας.
Στο «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν (ένα από τα πέντε σπουδαιότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών, ενός εκ των πέντε σπουδαιότερων πεζογράφων όλων των εποχών, κατά τη γνώμη μου), οι συναισθηματικές μεταπτώσεις που καταγράφονται από τους experts του «Johns Hopkins» ως παρενέργειες της καραντίνας, καταλαμβάνουν τον εσωτερικό κόσμο των εγκλείστων φυματικών στο σανατόριο στο Νταβός –κοντά στις ελβετικές Άλπεις– όπου εκτυλίσσεται το δράμα.
«Στις σελίδες του Μαγικού Βουνού, η ασθένεια παρουσιάζεται ως μια κατάσταση υπερτονισμένα σαρκική που προσφέρει σπάνια εκλέπτυνση των αισθήσεων του ασθενούς…», γράφει* ο φιλόλογος Βαγγέλης Γραμματικόπουλος: η αυστηρή κανονικότητα του ωρολογίου προγράμματος, η απομάκρυνση από τις έγνοιες της καθημερινής ζωής, η συναρπαστική συναναστροφή με τους υπόλοιπους τροφίμους (…) έχουν ως αποτέλεσμα να εξυψωθεί ο πρωταγωνιστής (σ.σ.: ο κεντρικός ήρωας του έργου, Χανς Κάστορπ) σε υψηλότερες διανοητικές και αισθητικές σφαίρες διερευνώντας ο ίδιος προσωπικά το νόημα της ζωής…
Το… «νόημα της ζωής»!.. Μια χαρά τα λέει ο Τόμας ο… Μαν, αλλά είμαι σε καραντίνα του τύπου «μένουμε σπίτι», με τον φόβο του κορωνοϊού, και το «νόημα της ζωής» είναι εκεί έξω μαζί του!.. Έτσι δεν μπορώ παρά να κλείσω αυτό το κείμενο με 23 λέξεις απ’ την «Πανούκλα» του Καμύ: «Δεν έχω ιδέα τι με περιμένει, ή τι θα συμβεί όταν τελειώσει αυτό. Αυτή τη στιγμή το ξέρω: υπάρχουν άρρωστοι και χρειάζονται θεραπεία».
*Στο bookpress.gr, (2/12/2017)
- το κείμενο του Νίκου Τσαγκρή είναι από την Αυγή της Κυριακής (22.3.2020)