Τις τελευταίες μέρες εν μέσω πανδημίας, βομβαρδιζόμαστε από παντού με το μήνυμα της ατομικής ευθύνης για την προστασία του κοινωνικού συνόλου ενάντια στην εξάπλωση του κορωνοϊού. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του μας προέτρεψε να είμαστε υπεύθυνοι και προσεκτικοί τονίζοντας ότι «Κανένα μαζικό μέτρο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ατομική ευθύνη» (11-3-2020). Σποτάκια κυκλοφόρησαν, γνωστοί αστέρες των καναλιών επιστρατεύθηκαν, επιστήμονες τοποθετήθηκαν,..
προκειμένου να εδραιωθεί μια κοινή αντίληψη περί συνυπευθυνότητας στην εξάπλωση του ιού.
Η έννοια της ατομικής ευθύνης είναι βέβαια πολύ σημαντική στο θέμα της αποφυγής μιας πανδημίας. Αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη, όχι μόνο σε κρίσιμες στιγμές, σαν αυτή που ζούμε, αλλά και σε κάθε έκφανση της καθημερινότητάς μας. Με άλλα λόγια, η ατομική ευθύνη θεωρείται αυτονόητος συνεκτικός ιστό για τη λειτουργία των κοινωνιών.
Μέχρι εκεί καλά! Μπορεί να γίνει, ωστόσο, το μέσο μετατόπισης ευθυνών και κουκουλώματος σοβαρών ελλείψεων και προβλημάτων της κρατικής μηχανής. Αποτελεί έναν «πονηρό» τρόπο απόσεισης ευθυνών κατά τη μέθοδο του Πόντιου Πιλάτου. Θέτει σε λειτουργία το μηχανισμό της προσωπικής ενοχής και του στίγματος σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων. Το επόμενο βήμα είναι η «ανθρωποφαγία» μεταξύ μας. Αυτός που έβηξε στο συρμό του μετρό και υβρίστηκε, αυτός που δεν κλείστηκε στο σπίτι αλλά βγήκε να πάρει αέρα, οι καρναβαλιστές στην Πάτρα κ.α. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη λεπτή γραμμή μεταξύ καταδίκης τέτοιων συμπεριφορών και μετατόπισης όλων των ευθυνών για την εξάπλωση ενός ιού σε κάποιους απερίσκεπτους ή απλώς ανέτοιμους να προσαρμοστούν στη νέα συνθήκη.
Θυμηθείτε τι μας έλεγαν για την Ιταλία και τους Ιταλούς. Ότι υπήρξαν ανεύθυνοι, απείθαρχοι, ανώριμοι, έβγαιναν έξω και γλεντούσαν, δεν έδιναν σημασία. Αν προσέξουμε, όμως, λίγο καλύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι όλα ξεκίνησαν από το Βόρειο και πιο «πολιτισμένο» τμήμα της χώρας, αυτό που θεωρείται «σοβαρότερο, εργατικότερο και πιο κεντροευρωπαϊκό», άρα και λιγότερο ανώριμο. Επίσης, δεν γίνεται καμία αναφορά στο κατά πόσο ενημερώνονταν σωστά οι Ιταλοί. Ακόμη χειρότερα, δεν γίνεται νύξη στην κατάσταση του δημόσιου συστήματος υγείας της γειτονικής χώρας επί κυβερνήσεως Κόντε –Σαλβίνι. Καμία έμφαση δεν δόθηκε στην εξαθλίωση στην οποία είχε περιέλθει το ιταλικό σύστημα υγείας επί ημερών της δεξιάς διακυβέρνησης. Πόσο πολύ νοσούσε η Δημόσια Υγεία πριν νοσήσουν και αρχίσουν να πεθαίνουν μαζικά οι Ιταλοί;
Επιπλέον, πόσο υπεύθυνη είναι μια πολιτεία όταν συνεχίζει να επιτρέπει την πλήρη λειτουργία των Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ) του Υπουργείου Παιδείας, τα οποία δέχονται καθημερινά δεκάδες γονείς και παιδιά με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών τους αναγκών, θέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία;
Πόσο υπεύθυνα είναι κάποια μέλη της κυβέρνησης ή της κοινοβουλευτικής ομάδας της συμπολίτευσης, όταν ανεβάζουν χαρούμενες φωτογραφίες από το κοινό τους δείπνο σε εστιατόριο του Φλοίσβου, τη στιγμή που καλούν τον υπόλοιπο κόσμο να κλειστεί στα σπίτια του;
Τέλος, πόσο σοβαρή είναι η επίκληση της κυβέρνησης περί ατομικής ευθύνης, όταν ξεχνάει ότι τις δύσκολες αυτές ώρες υπάρχουν συμπολίτες μας που δεν έχουν σπίτι για να κλειστούν ή πρόσφυγες που στοιβάζονται κυριολεκτικά σε άθλιους καταυλισμούς με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης;
Επειδή, λοιπόν, γνωρίζουμε ότι η μετατόπιση ευθυνών στον πολίτη αποτελεί γνωστό νεοφιλελεύθερο άλλοθι -όταν τα πράγματα ζορίζουν- και επειδή οι ακραίες συνθήκες στις οποίες ζούμε τις τελευταίες μέρες, οδηγούν σε περιορισμό κατ΄ ανάγκη των δημοκρατικών μας δικαιωμάτων, δεν μασάμε την καραμέλα της ατομικής ευθύνης, λειτουργούμε υπεύθυνα, με ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη στα δύσκολα, δεν ξεχνάμε το συνάνθρωπο και κυρίως δεν αποσείουμε την ευθύνη μας ως πολίτες!
* Η Ευγενία Τραγάκη είναι Ψυχολόγος, Πρόεδρος του Συλλόγου Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής Αττικής
