Ο Φίλιππος Πετσάλνικος γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1950 στο Μαυροχώρι Καστοριάς από αγροτική οικογένεια. Έκανε.. σπουδές Νομικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακές σπουδές στα Νομικά και τα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, στη Γερμανία.
Η πολιτική του σταδιοδρομία:
Έγινε μέλος του ΠΑΣΟΚ από την ίδρυση του κινήματος το 1974. Διετέλεσε γενικός γραμματέας Λαϊκής Επιμόρφωσης στο υπουργείο Παιδείας από το 1984 ως το 1985 και στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ τον Απρίλιο του 1994 εξελέγη μέλος της κεντρικής επιτροπής, θέση στην οποία επανεξελέγη και στα συνέδρια των ετών 1996, 1999 και 2001. Εξελέγη βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια Καστοριάς στις εκλογές του 1985, του Ιουνίου και του Νοεμβρίου 1989, του 1990, του 1993, του 1996 και του 2000.
Διετέλεσε υφυπουργός και υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ: υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (1986 - 1987, 1988-1989 και 2000 - 2001), υφυπουργός Πολιτισμού (1987 - 1988), αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων (1994 - 1996), υπουργός Μακεδονίας - Θράκης (1996 - 1998), υπουργός Δημόσιας Τάξης (1998 - 1999) και υπουργός Δικαιοσύνης (2002 - 2004).
Το 2004, έπειτα από την εκλογή του στις εκλογές της ίδιας χρονιάς, εξελέγη αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, για να επανεκλεγεί στο ίδιο αξίωμα το Σεπτέμβριο του 2007. Τον Νοέμβριο του 2011 προτάθηκε από τον Γιώργο Παπανδρέου για πρωθυπουργός για την υπό σχηματισμό μεταβατική κυβέρνηση. Η υποψηφιότητά του αυτή προκάλεσε αντιδράσεις από στελέχη του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας και του ΛΑΟΣ, ως απολύτως ελεγχόμενη από τον Γιώργο Παπανδρέου και τελικώς αποσύρθηκε. Στις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 δεν κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής. Πριν τις εκλογές Ιουνίου 2012 ανακοίνωσε πως δεν θα είναι υποψήφιος στην εκλογική περιφέρεια Καστοριάς.
Ο Φ. Πετσάλνικος εξελέγη από τη Βουλή που προέκυψε έπειτα από τις πρόωρες εκλογές του 2009 πρόεδρός της, με 168 ψήφους (130 λευκά και ένα άκυρο) επί συνόλου 299 ψηφισάντων.
Στις 2 Απριλίου 2009 τιμήθηκε με τον Μεγάλο Σταυρό της Αξίας με Αστέρα του Τάγματος της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας για την «εξαιρετική προσφορά του στις ελληνογερμανικές σχέσεις».
Τα πολιτικά αξιώματα που κατείχε:
1986 - 1987: Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (1η θητεία)
1987 - 1988: Υφυπουργός Πολιτισμού (Τομείς Νέας Γενιάς, Απόδημου Ελληνισμού, Λαϊκής Επιμόρφωσης)
1988 - 1989: Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (2η θητεία)
1990 - 1993: Γραμματέας του Κοινοβουλευτικού Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ
1994 - 1996: Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
1996 - 1998: Υπουργός Μακεδονίας - Θράκης
1998 - 1999: Υπουργός Δημόσιας Τάξης
2000 - 2001: Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (3η θητεία)
2001 - 2004: Υπουργός Δικαιοσύνης
2004 - 2009: Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου
2009 - 2012: Πρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου
