Δεν είμαι ο καταλληλότερος για να σας παρουσιάσω το νέο μυθιστόρημα του Χριστόφορου Κάσδαγλη. Το «1983» (εκδόσεις Καστανιώτη) πραγματεύεται την κατάληψη μιας σχολής, στην πραγματικότητα το κλίμα μιας εποχής και μιας γενιάς, της πρώτης μεταπολιτευτικής.
Είμαι, όμως, ο κατάλληλος να σας παρουσιάσει τη διαδρομή του..
Χριστόφορου, που ασφαλώς παρέχει έμμεσα στοιχεία για το βιβλίο. Με το συγγραφέα μοιραζόμαστε πολλά -πολιτικά, κινηματικά και προσωπικά. Σκεφτείτε πως με οργάνωσε στο ΚΚΕ εσωτερικού, αν και νεότερος μου, λίγα χρόνια πριν ο Βλαδίμηρος Δημητριάδης -διαχρονικός ήρωας του συγγραφέα- βάλει μπροστά την κατάληψη της σχολής του.
Με τον Κάσδαγλη γνωριστήκαμε το 1977 στον προθάλαμο του... ψυχιάτρου, προκειμένου να πιάσουμε δουλειά στην Εθνική Τράπεζα -απαραίτητος ιατρικός έλεγχος με τα δεδομένα της εποχής. Τα βρήκαμε επί τόπου, αφού στήσαμε μαζί πολιτικό πηγαδάκι στον προθάλαμο του ιατρείου, με ακροατήριο άλλους νεοπροσληφθέντες. Λίγο αργότερα εμπλακήκαμε άμεσα στον τραπεζοϋπαλληλικό συνδικαλισμό. Ωραίες ημέρες, με τις πολυήμερες απεργιακές κινητοποιήσεις της ΟΤΟΕ για το ωράριο και το ενιαίο μισθολόγιο, και με το παράξενο μείγμα των ανθρώπων που τις επωμίστηκαν: Οι «παλιοί», οι παραδοσιακοί ανεξάρτητοι συνδικαλιστές του κλάδου, μαζί με τους νέους, μια μαχητική γενιά που μόλις έβγαινε από τα πανεπιστήμια και είχε πιάσει δουλειά. Ο Κάσδαγλης ήταν ο «πρεσβευτής» αυτής της νέας χημείας, συνομιλητής με τους παλιούς και έμπνευση των νέων.
1983: Πρόκειται για τη χρονιά της συνδικαλιστικής ενηλικίωσής του. Όσοι λοιπόν αναζητούν τι κρύβεται πίσω από τον τίτλο του βιβλίου ίσως θα ‘πρεπε να το λάβουν υπόψη τους, πέρα από άλλες αλληγορικές προσεγγίσεις που ανάγονται στον Όργουελ ή στη χρεοκοπία του συνθήματος της Αλλαγής. Εκείνη την εποχή ο Κάσδαγλης διδασκόταν και δίδασκε συνδικαλιστικές μανούβρες και κόλπα, στοιχεία που αποδίδει με ρεαλισμό, χιούμορ και αυτοκριτική διάθεση, τοποθετώντας τα στον επίσης γνώριμό του χώρο των πανεπιστημιακών αμφιθεάτρων.
Η θητεία: Η στρατιωτική θητεία του ήρθε τη στιγμή που η ύφεση των συνδικαλιστικών αγώνων είχε ήδη συντελεστεί, κι εκείνος άνοιξε καινούργια σελίδα στη ζωή του: τη δημοσιογραφική και συγγραφική. Το ημερολόγιο της θητείας του δημοσιευόταν με μεγάλη επιτυχία καθ’ όλη τη διάρκειά της στο περιοδικό κόμικς ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ του Γιώργου Μπαζίνα, με το ψευδώνυμο Χρήστος Καστανάς. Ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία γνώρισε η έκδοσή του σε μορφή βιβλίου. Το Απολύομαι και τρελαίνομαι (πρώτη έκδοση: ARS LONGA 1988) σφράγισε το τέλος της δεκαετίας του ’80. Έγινε μπεστ σέλερ όχι μόνο των στρατευμένων, αφού αποτέλεσε βιβλίο αναφοράς για μια ολόκληρη γενιά. Η μετακόμιση από το γκισέ της τράπεζας στα γραφεία της Ελευθεροτυπίας έγινε φυσικά και αυτονόητα.
Η δημοσιογραφία: Ο Βλαδίμηρος Δημητριάδης, τόσο στο Σπλιτ (Καστανιώτης 2009) όσο και στο 1983, στο οποίο όμως προηγείται ηλικιακά, ακολούθησε τα βήματα του Κάσδαγλη στη δημοσιογραφία, με λιγότερο ενθουσιασμό είν’ αλήθεια, πιο πολύ ως λύση ανάγκης, ως βιοπορισμός. Ατμόσφαιρα νουάρ, μυρωδιά κατευθείαν από την αίθουσα σύνταξης, κυνισμός και δημοσιογραφική ίντριγκα. Η διαφορά έγκειται στο ότι εν έτει 1983 λειτουργεί ακόμα ένα είδος αυθεντικής δημοσιογραφίας που δεν υπάρχει πια, ενώ το 2009 κυριαρχεί ήδη ατμόσφαιρα διαπλοκής, κρίσης και παραίτησης. Ο Χριστόφορος ξέρει την πιάτσα από μέσα.
Η λογοτεχνία: Πολλοί απέδιδαν την έφεσή του στην κληρονομικότητα... Οι γονείς του, Μανόλης και Λίνα, ήταν λογοτέχνες, το ίδιο και ο θείος του, ο Νίκος Κάσδαγλης. Σπουδαίοι λογοτέχνες. Προσωπικά δεν πιστεύω στο λογοτεχνικό γονίδιο που μεταβιβάζεται - το αντίθετο. Γνωρίζω εξάλλου από πρώτο χέρι τις αναστολές του στο να ασκήσει το ταλέντο του, καθώς δεν ήθελε να τον αντιμετωπίσουν ως «απόγονο», και νομίζω ότι τα κατάφερε. Δεν τα πήγε κι άσχημα. Οκτώ τίτλοι, οι περισσότεροι σημεία αναφοράς για πολλούς και πολλές.
Η προδοσία: Για να είμαι ειλικρινής, έκανα χρόνια να του συγχωρήσω την εγκατάλειψη του κοινωνικού ακτιβισμού για χάρη της δημοσιογραφίας. Αλλά όποτε τον χρειαστήκαμε ήταν εκεί, έβαζε πλάτη με προσωπικό κόστος σε άχαρες για εκείνον ενδοσυνδικαλιστικές συγκρούσεις. Μας έκλεισε τα στόματα αρκετά χρόνια αργότερα με το Ημερολόγιο ενός ανέργου (Καστανιώτης 2014), 155 ιστορίες ανέργων με 20 δικά του κείμενα που τις συνδέουν. Από πίσω βρισκόταν ένα σάιτ προσωπικής εκμυστήρευσης, όπου οι άνεργοι αφηγούνταν τα βάσανά τους. Παραδειγματική αριστερή δημοσιογραφία, εμβληματική κοινωνική λογοτεχνία.
Η πολιτική: Είπαμε εξαρχής ότι με τον Κάσδαγλη έχουμε κοινές πολιτικές καταβολές, την Ανανεωτική Αριστερά. Θα το προσδιόριζα, χωρίς να τον ρωτήσω, ως αριστερό ευρωκομμουνισμό. Τα δύο αμιγώς πολιτικά βιβλία του, Η αριστερά και ο κακός ο λύκος (Οξύ 2009) και Ανώνυμοι χρεωκοπημένοι (Καστανιώτης 2012) επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό. Υπάρχει βέβαια, κατά τη γνώμη μου, μια μετατόπιση. Στο πρώτο βιβλίο είναι εμφανές αυτό που οι Ιταλοί σύντροφοι ονόμασαν «ισχυρός ρεφορμισμός» (όρος που φοβάμαι ότι του ίδιου δεν θα του αρέσει), ενώ στο δεύτερο, επεξεργαζόμενος τα βιώματα της κρίσης, στρέφεται σαφέστερα προς τη Ριζοσπαστική Αριστερά (όρος που θα αντιμετώπιζε σήμερα μάλλον με ελαφρά ειρωνεία). Στο 1983, παρά το μυθιστορηματικό χαρακτήρα του βιβλίου, με όπλο το χιούμορ και την κατεδαφιστική του γλώσσα, περνάει σε φάση σαρωτικής κριτικής του τριτοδιεθνιστικού μοντέλου, αγγίζοντας με υπαινικτικό τρόπο την πορεία της Αριστεράς μέχρι σήμερα.
Το παιχνίδι: Το παιχνίδι μας ενώνει διαχρονικά με τον Κάσδαγλη - στην πολιτική πολύ συχνά τα σπάμε. Τα χαρτιά είναι το αγαπημένο μας άθλημα, το ίδιο και του αγαπημένου μας ήρωα, του Βλαδίμηρου. Αν και εδώ έχουμε κάποιες διαφορές: λατρεύω το πόκερ, ενώ εκείνος το μπλακ τζακ, χωρίς να περιφρονεί την πόκα. Ο Χριστόφορος, όπως και ο Βλαδίμηρος, ενθουσιάζεται με την πρόκληση και το ρίσκο. Στον αθλητισμό έχουμε σοβαρές διαφορές, ΑΕΚτζης εγώ - Παναθηναϊκός εκείνος, βαμμένος. Μικρές αδυναμίες, τον συγχωρώ, τον ευχαριστώ για όλα τα άλλα.
- από την Αυγή / ΕΝΘΕΜΑΤΑ (4ος κύκλος)
