Πολλές προσδοκίες είχε καλλιεργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ για τη συνταγματική αναθεώρηση. Πίστευε ή ήλπιζε (υπάρχει διαφορά) ότι θα μπορούσε να αλλάξει ορισμένες από τις βασικές κατευθύνσεις του πλαισίου εντός του οποίου λειτουργεί η κοινοβουλευτική (μετα)δημοκρατία:.. είτε προωθώντας νέες ρυθμίσεις πολύ πιο προοδευτικές από τις υπάρχουσες, είτε εμπλουτίζοντας κάποιες που κινούνται σε θολό τοπίο και «σηκώνουν» διάφορες ερμηνείες, είτε εξαλείφοντας τις πιο παρωχημένες που έχουν επιβιώσει στον καταστατικό χάρτη παρά την προφανή τους αναντιστοιχία με την εποχή.
Υποτίμησε τους συσχετισμούς και υπερεκτίμησε τη δύναμή του. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ κατώτερο των στόχων που είχε βάλει κι αυτό ήταν αναμενόμενο για κάθε παρατηρητή που δεν κάνει το λάθος να μπερδεύει την επιθυμία του με την πραγματικότητα. Δεν αρκεί να θέλεις κάτι, πρέπει και να μπορείς να το πετύχεις. Είναι η κλασική διαφορά ανάμεσα στον βολονταρισμό και τον ρεαλισμό.
Η θρησκευτική προσήλωση στη μία ή την άλλη επιλογή έχει δυσμενείς συνέπειες. Οταν καθοδηγείσαι από τον βολονταρισμό, διατρέχεις τον κίνδυνο να ηττηθείς κατά κράτος. Οταν υποκλίνεσαι δουλικά στον ρεαλισμό, μπορεί να χάσεις την ταυτότητά σου, να μεταλλαχθείς και να μετατραπείς σε άθυρμα.
Το ζητούμενο είναι η σωστή αναλογία, η οποία προκύπτει από μια σφαιρική ανάλυση της κατάστασης που επιδιώκεις να αλλάξεις και από την ψύχραιμη στάθμιση των δεδομένων που υπάρχουν και δημιουργούν ευκαιρίες, έχουν όμως και περιορισμούς. Πώς να το κάνουμε, δεν γίνεται να ξεκινήσει η διαδικασία σοσιαλιστικού μετασχηματισμού μιας κοινωνίας από το Σύνταγμα. Σκόπιμη υπερβολή και εξηγούμαι: η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ περιείχε ορισμένες προοδευτικές θέσεις, τόσο όμως προοδευτικές και τόσο ριζοσπαστικές που δεν ήταν δυνατόν να αποκτήσουν συνταγματικό εκτόπισμα στη σημερινή φάση. Οι πολιτικοί και κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί δεν επέτρεπαν τομές μεγάλης έκτασης και βάθους.
Για παράδειγμα: η εισαγωγή και η ενίσχυση κοινωνικών δικαιωμάτων, η προστασία της εργασίας, η εγγύηση για αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, η απαγόρευση της ιδιωτικοποίησης του νερού και της ενέργειας, η θεσμική κατοχύρωση της απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, η αναγνώριση της υποχρέωσης ίσης αμοιβής για ίση εργασία ανεξάρτητα από την ηλικία, είναι προτάσεις που ούτε η Δεξιά ούτε η Κεντροαντιαριστερά θα μπορούσαν να δεχτούν και να ψηφίσουν. Είναι κόντρα στις αντιλήψεις τους στο οικονομικό πεδίο και παράγουν, αν προωθηθούν, ένα κατά τη γνώμη τους ελευθεριάζον κλίμα με το οποίο διαφωνούν διαρρήδην γιατί υποτίθεται ότι πλήττει τις παραδόσεις.
Στα λόγια και οι δεξιοί και οι κεντροαντιαριστεροί είναι ούλτρα φιλελεύθεροι και ευρύχωροι, στην πράξη όμως είναι τελείως διαφορετικοί. Θα πει κάποιος ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδιζε τις εκλογές θα είχε την απαραίτητη δύναμη να αναθεωρήσει προς την κατεύθυνση που ήθελε το Σύνταγμα. Ναι, αυτό θα ήταν δυνατόν, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και βασικά άρθρα του Συντάγματος και νόμοι έχουν τυπική αξία και μπορούν να ερμηνευτούν με τέτοιο τρόπο ώστε να ακυρώνεται το περιεχόμενό τους.
Για παράδειγμα: Είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον νόμο; Θεωρητικά ναι. Ρωτήστε όμως έναν απλό πολίτη που είχε διαφορές οικονομικού ή άλλου χαρακτήρα με κάποιον μεγαλόσχημο με άκρες στην πολιτική εξουσία και στις οικονομικές ελίτ αν βρήκε το δίκιο του στα δικαστήρια.
«Ολες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό» αναφέρει το άρθρο 1. Ισχύει κάτι τέτοιο; Ρωτήθηκε ο λαός όταν μπήκαμε στην ΕΟΚ; Ρωτήθηκε ο λαός όταν μπήκαμε στην ΟΝΕ; Και, το κυριότερο, ρωτήθηκε ο λαός για το 1ο Μνημόνιο; Κατά τ’ άλλα, οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό. Συμπέρασμα: Προοδευτικές αλλαγές στο Σύνταγμα χωρίς την πίεση μαζικών κινημάτων δεν γίνεται να έχουμε. Τα κινήματα διεκδίκησης δίνουν το εναρκτήριο λάκτισμα, αυτά καλλιεργούν το έδαφος και έπεται η θεσμική κατοχύρωση. Πρώτα το άλογο, μετά το κάρο! Οχι ανάποδα.
- το κείμενο του Τ. Παππά είναι απο την Εφημερίδα των Συντακτών
