 |
| σκίτσο του Πέτρου Ζερβού |
Η «Εφημερίδα των Συντακτών» γιορτάζει τη συμπλήρωση εφτά χρόνων από την κυκλοφορία της. Ο «μαγικός» αριθμός «7» καταλαμβάνει περίοπτη θέση σε όλα τα κείμενα αυτού του επετειακού αφιερώματος. Ομως, πέρα από τους συμβολισμούς, αυτά τα εφτά χρόνια επιτρέπουν έναν πρώτο απολογισμό γι’ αυτό το εγχείρημα που έμοιαζε στην αρχή άπιαστο όνειρο και τώρα..
είναι απτή και αδιάψευστη πραγματικότητα.
Η ΕΣυν, μετά από εφτά χρόνια καθημερινής παρουσίας και με περισσότερα από 2.000 φύλλα, έχει γράψει ήδη ιστορία, αποτελώντας μοναδικό επίτευγμα στα χρονικά του ελληνικού Τύπου. Δεν είναι ακόμη μία ημερήσια εφημερίδα, που προστέθηκε στον μακρύ κατάλογο των εντύπων, αλλά μια ξεχωριστή περίπτωση, μια εξαίρεση στον κανόνα: μια ανεξάρτητη συνεταιριστική εφημερίδα με ιδιοκτήτη ή εκδότη τους ίδιους τους εργαζόμενους σε αυτήν και με όργανα εκλεγμένα από τους ίδιους.
Δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι η «Εφημερίδα των Συντακτών», μαζί με τη διαδικτυακή παρουσία της, την ιστοσελίδα efsyn.gr, μπορεί πλέον να θεωρείται ένα πρωτοπόρο, επαναστατικό εγχείρημα, που αποτελεί τομή στην ιστορία του ελληνικού Τύπου, γιατί άλλαξε τα δεδομένα και άνοιξε τον δρόμο για τη νέα εποχή, όχι μόνο για τον έντυπο Τύπο, αλλά συνολικά για τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Η εφημερίδα μας έμεινε πιστή στις «προγραμματικές» δεσμεύσεις της, που διατυπώθηκαν από τον Σεπτέμβριο του 2012. Τήρησε και συνεχίζει να τηρεί την αρχή της συλλογικής λειτουργίας της. Καλύπτει ευρύτατο φάσμα της κοινωνίας και προσφέρει ανεξάρτητη, πλουραλιστική και σε βάθος ενημέρωση, ουσιαστική έρευνα και ανάλυση. Ασκεί αυστηρή, αλλά έντιμη κριτική προς κάθε κατεύθυνση, προς την εκάστοτε εξουσία και τους εκάστοτε διεκδικητές της. Εντόπισε έγκαιρα τις βαθιές ανακατατάξεις που σημειώνονταν στη χώρα καθώς και τις νέες ιδέες, απόψεις και ρεύματα που εμφανίζονταν. Και διατήρησε ανοιχτές τις κεραίες της για να συλλάβει και να συνδιαμορφώσει το καινούργιο.
Οποιαδήποτε αποτίμηση, ωστόσο, της μέχρι σήμερα πορείας της δεν μπορεί να γίνει αν δεν ληφθούν υπόψη οι γενικότερες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και ιδιαίτερα η κατάσταση που επικρατεί στον χώρο των μέσων ενημέρωσης. Αλλωστε η εφημερίδα μας κυκλοφόρησε ενώ η πολύμορφη κοινωνική και οικονομική κρίση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, με τρομερές επιπτώσεις και στα μέσα ενημέρωσης. Πόλεμος συμφερόντων, κατάρρευση κυκλοφοριών, ανεργία στον δημοσιογραφικό κλάδο, κυριαρχία της διαπλοκής.
Η κατάσταση στα μέσα ενημέρωσης
Σήμερα, εφτά χρόνια μετά, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Οι κυκλοφορίες των εφημερίδων συρρικνώνονται, τα σημεία πώλησης λιγοστεύουν, ενώ στο επίπεδο της εγκυρότητας σαρώνει κυριολεκτικά η μαζική παραγωγή και η ταυτόχρονη αστραπιαία διάδοση των «fake news», των ψευδών ειδήσεων, χωρίς κανέναν έλεγχο ή επαλήθευση.
Το κυρίαρχο στοιχείο είναι ότι ελάχιστοι ιδιοκτήτες συγκεντρώνουν τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης, όχι τόσο για το κέρδος, αλλά για επιρροή και ποδηγέτηση της πολιτικής εξουσίας, για παρέμβαση και διαμόρφωση της κοινής γνώμης, για προώθηση των συμφερόντων τους. Τα μέσα δεν λειτουργούν πια ως μέσα ενημέρωσης, αλλά ως παραταξιακοί και ιδεολογικοί μηχανισμοί. Αυτή η συγκέντρωση ιδιοκτησίας διαμορφώνει ένα «φράγμα» από μέσα ενημέρωσης, που μπορούν να αποκλείουν ή να απαξιώνουν κάθε διαφορετική φωνή, κάθε σχέδιο αντίθετο στην εξουσία τους.
Ηδη βιώνουμε στη χώρα μας μια κατάσταση πρωτοφανή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ολες οι εφημερίδες εξαρτώνται από το ένα και μοναδικό πρακτορείο διανομής του Τύπου και ο βασικός μέτοχος του πρακτορείου έχει στην άμεση ιδιοκτησία του εφημερίδες που ανταγωνίζονται όλες τις άλλες εφημερίδες - πέρα από την αφανή επιρροή του σε πάμπολλες άλλες. Αυτό και μόνο το γεγονός αποτελεί ευθεία απειλή όχι μόνο για την ελευθερία του Τύπου, αλλά και για την ίδια τη δημοκρατία. Δυστυχώς, η ενημέρωση των Ελλήνων πολιτών εξαρτάται πλέον από τους όρους που θέτει ένας ιδιοκτήτης πολλών μέσων ενημέρωσης – όχι μόνο έντυπων, αλλά και ραδιοτηλεοπτικών.
Η συγκέντρωση μέσων ενημέρωσης σε λίγα χέρια συνοδεύεται από ευκαιριακές αγοραπωλησίες για να συγκαλυφθούν σκανδαλώδη δάνεια, από πολιτικο-εκδοτικές δεσμεύσεις και εξυπηρετήσεις στο πλαίσιο των σχέσεων διαπλοκής και από έκδοση εφημερίδων μόνο για να εξυπηρετούν ενδοπαραταξιακές διαμάχες και ίντριγκες. Το αποτέλεσμα είναι το σημερινό πνιγηρό τοπίο των ΜΜΕ, όπου επικρατεί η ασφυκτική ομοφωνία των περισσότερων μέσων, που είναι στρατολογημένα για να υποστηρίζουν τη σημερινή κυβέρνηση. Απαραίτητο συμπλήρωμά τους η αποκρουστική μονοφωνία των ίδιων απόψεων και η εκκωφαντική αφωνία των ίδιων μέσων μπροστά στα μεγάλα προβλήματα της χώρας ή απέναντι στις όποιες διαφορετικές ιδέες και απόψεις κυκλοφορούν στην κοινωνία.
Η δημοσιογραφική «αριστοκρατία» αυτών των μέσων είναι πάντα πρόθυμη να υπακούσει με ενθουσιασμό κάθε νέο ιδιοκτήτη ή να συμμορφωθεί πειθήνια σε κάθε αλλαγή «γραμμής». Είναι αδιανόητο, βέβαια, για όλους αυτούς να διεκδικήσουν την κατοχύρωση της δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας τους, όπως έχουν κάνει ορισμένες μεγάλες εφημερίδες του εξωτερικού, όπως η γαλλική «Moντ», απέναντι στους επιχειρηματίες που κατέχουν το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της.
Μοναδική καθημερινή εξαίρεση σε αυτό το καταθλιπτικό τοπίο η «Εφημερίδα των Συντακτών», η οποία όχι μόνο τηρεί πιστά τις δεσμεύσεις της, αλλά επιμένει σταθερά στον προσανατολισμό της, που υιοθετήθηκε εξαρχής και δεν τον απέκρυψε ποτέ. Η εφημερίδα μας παραμένει εφημερίδα της ευρύτερης Αριστεράς, της πληθυντικής Αριστεράς –ένας όρος που νομίζω ότι ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα– με όλες τις εκφάνσεις της.
Ως κατεξοχήν πολιτική εφημερίδα της ευρύτερης Αριστεράς ανέδειξαν την «Εφ.Συν.» οι πολλαπλές έρευνες με τους αναγνώστες μας, που πραγματοποιήσαμε πριν από δύο χρόνια, αλλά τον ίδιο χαρακτηρισμό δίνουν και πανεπιστημιακές έρευνες για την πολιτική ταυτότητά της. Αυτή η θέση μας δεν επηρεάστηκε ούτε όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση πολιτικό κόμμα της Αριστεράς ούτε όταν το διαδέχθηκε κυβέρνηση της Δεξιάς.
Γράφαμε εδώ, στο επετειακό τεύχος μας, πριν τρία χρόνια για την Αριστερά και την εφημερίδα μας:
«Ενα βασικό στοιχείο που καθορίζει τη στάση πολλών ανθρώπων στη σημερινή Ελλάδα είναι ότι η Αριστερά δεν ταυτίζεται με ένα κόμμα, δεν έχει εκχωρηθεί σε κάποιους, δεν κληρονομείται ως περιουσιακό στοιχείο. Εάν ένα από τα υπαρκτά σχήματα που έχουν αναφορά στην Αριστερά βρέθηκε στην κυβέρνηση, τότε κρίνεται από τα έργα του και εξασφαλίζει ανάλογα τη μικρή ή τη μεγαλύτερη στήριξη και επιδοκιμασία αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι είναι σε θέση να εκτιμούν και τις συνθήκες και τη συγκυρία. Αν η πορεία αυτού του σχήματος είναι θετική, τότε αυτή προστίθεται και εμπλουτίζει την παρακαταθήκη της Αριστεράς. Αν αυτό το σχήμα ηττηθεί, αυτό δεν σημαίνει ότι και η Αριστερά θα ηττηθεί οριστικά και αμετάκλητα μαζί του. Η συμβολή μιας εφημερίδας, όπως η δική μας, που αποτελεί ένα πείραμα και ταυτόχρονα θέτει και ένα στοίχημα, πιστεύω ότι είναι να λειτουργεί και ως χώρος αναζήτησης νέων ιδεών και προτάσεων στον τεράστιο χώρο που καλύπτουν οι δυνάμεις της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς, ανιχνεύοντας τις νέες τάσεις και σε στενή σύνδεση με την κοινωνία πολιτών και τα ποικιλόμορφα κινήματα που έχουν προκύψει σε αυτές τις τελείως πρωτότυπες συνθήκες».
Σταθεροί στις αρχές μας
Μετά από εφτά χρόνια και τόσο σημαντικές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις, η εφημερίδα μας έχει συσσωρευμένη πλέον εμπειρία και ωριμότητα, αλλά δεν αλλάζει τον ευρύτερο προσανατολισμό της γιατί αυτός στηρίζεται σε αρχές και αξίες και γιατί με αυτόν ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες και τις προσδοκίες των αναγνωστών μας. Εχουμε συνειδητοποιήσει πλήρως τον ρόλο της συστηματικής παραπληροφόρησης που έπαιξαν τα κατευθυνόμενα μέσα ενημέρωσης κατά τα προηγούμενα χρόνια, τόσο για τα κορυφαία ζητήματα της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.
Ιδιαίτερα με τον «μεταμοντέρνο αντικομμουνισμό», ο οποίος χρησιμοποιήθηκε συστηματικά για να υπονομεύσει την κυβέρνηση της Αριστεράς και να προετοιμάσει την παλινόρθωση της Δεξιάς και με τον οποίο πασχίζουν τώρα να απαξιώσουν οριστικά την ιστορία, τις αρχές, τους αγώνες και τα επιτεύγματα της Αριστεράς.
Στο πλαίσιο αυτό, προσφιλής στόχος των πιο αντιδραστικών δυνάμεων του πολιτικού συστήματος και των στηριγμάτων τους στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης παραμένει σταθερά η «Εφ.Συν.» όχι μόνο για τις θέσεις της, αλλά και γιατί είναι η μοναδική καθημερινή εφημερίδα που διατηρεί ζωντανό τον δημόσιο διάλογο ανάμεσα σε όλες τις δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις, χωρίς καμιά λογοκρισία. Διάλογο που είναι ακόμη πιο απαραίτητος σήμερα, με σταθερό μέτωπο ενάντια στον φασισμό, τον ρατσισμό, τον σοβινισμό και τη μισαλλοδοξία.
Ας ξαναγυρίσουμε, λοιπόν, στην αποτίμησή μας, χωρίς καμιά διάθεση αυτο-εγκωμιασμού ή υπεροψίας. Η «Εφημερίδα των Συντακτών» είναι, βέβαια, και αυτή μια εφημερίδα όπως οι άλλες, που κυκλοφορεί σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς, περιλαμβάνει δημοσιογραφικό περιεχόμενο και διαφήμιση όπως οι άλλες, αλλά δεν μπορεί να συγκρίνεται απλώς με κριτήρια τη δημοσιογραφική επάρκεια ή τη θεματολογία, τις αδυναμίες ή τις ελλείψεις της και να ταξινομείται στις σοβαρές ή μη πολιτικές εφημερίδες.
Ο λόγος είναι γιατί το σύνολο του περιεχομένου της και των ποιοτικών χαρακτηριστικών της είναι οργανικά δεμένο με τον ανεξάρτητο και συνεταιριστικό χαρακτήρα της, τη δομή οργάνωσής της και τον συλλογικό τρόπο λειτουργίας της. Αυτά τα στοιχεία τη διαφοροποιούν ριζικά από όλες τις άλλες εφημερίδες και αυτά συγκροτούν τον νέο, ξεχωριστό, πραγματικά ρηξικέλευθο χαρακτήρα της στον χώρο των μέσων ενημέρωσης.
Η «επιστροφή» της εφημερίδας
Η «Εφημερίδα των Συντακτών» σηματοδοτεί σήμερα –τηρουμένων των αναλογιών– την επανεμφάνιση της ανεξάρτητης, έγκυρης και ποιοτικής εφημερίδας και με αυτή την έννοια ανοίγει νέους δρόμους για τον ελληνικό Τύπο. Η «Εφ.Συν.», με το πρωτοποριακό εγχείρημά της, ως ανεξάρτητη και αυτοδιαχειριζόμενη εφημερίδα, με έσοδα μόνο από την κυκλοφορία του φύλλου και τη διαφήμιση, αποκαθιστά τη χαμένη αξιοπιστία του αναγνωστικού κοινού προς τον Τύπο. Η ύπαρξη της εφημερίδας μας αποδεικνύει ότι πραγματική ανεξάρτητη δημοσιογραφία μπορεί να υπάρξει μόνο με την οικονομική ανεξαρτησία των εφημερίδων.
Γι’ αυτό επιμένουμε σταθερά να υπενθυμίζουμε στους φίλους μας και στους αναγνώστες μας ότι αν δεν στηριχτεί η εφημερίδα μας και δεν αυξηθεί η κυκλοφορία της, τότε απλώς δεν θα εξασφαλιστεί η επιβίωσή της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ελευθερία του λόγου και του Τύπου στην Ελλάδα σήμερα. Ιδιαίτερα στη νέα πολιτική φάση που βιώνουμε, με μια κυβέρνηση η οποία πλήττει βάναυσα ελευθερίες και δικαιώματα, καταργεί ανενδοίαστα μέτρα προστασίας του κοινωνικού συνόλου και υποθάλπει προκλητικά όσους έχουν στόχο να φιμώσουν κάθε διαφορετική φωνή.
Αυτές οι νέες συνθήκες αποτελούν πρόκληση για μας: να υπερασπιστούμε κοινωνικές κατακτήσεις και να αποκαλύψουμε τους αντιλαϊκούς σχεδιασμούς της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς. Ταυτόχρονα, είναι ευκαιρία να αξιοποιήσουμε τα δοκιμασμένα εργαλεία της αξιόπιστης δημοσιογραφίας και να δείξουμε πόσο απαραίτητη είναι η εφημερίδα για τους πολίτες.
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο, η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη από ανεξάρτητες, αδέσμευτες φωνές. Οι πολίτες ζητούν ενημέρωση, ανάλυση, κριτική, προοπτική. Οχι εγκώμια και ύμνους, ούτε κραυγές και μοιρολόγια. Αυτές τις ανάγκες της κοινωνίας προσπαθούμε να καλύψουμε στις νέες συνθήκες. Κυρίως να φωτίζουμε πλευρές της πραγματικότητας που συσκοτίζονται εσκεμμένα, να αποκαλύπτουμε αλήθειες που καταχωνιάζονται, να ανοίγουμε νέους ορίζοντες, να εμπνέουμε ελπίδα και να αναδεικνύουμε ιδέες και προτάσεις που ευνοούν συνολικά την κοινωνία.
Η «Εφημερίδα των Συντακτών» ανανεώνεται, εμπλουτίζεται, αξιοποιεί την εφτάχρονη εμπειρία της, ανασυντάσσεται και προχωρά ακάθεκτη, με σταθερό τον προσανατολισμό της και με νέα πνοή. Η μοναδική ανεξάρτητη ημερήσια εφημερίδα «επιστρέφει» πιο δυνατή, για να συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κόσμου στον Τύπο.
Στηρίξτε την! Είναι η δική σας εφημερίδα.