Πριν από μία εβδομάδα η 16χρονη Σουηδή Greta Thunberg εκφώνησε στον ΟΗΕ έναν επικριτικότατο λόγο με στόχο την αδιαφορία των ηγετών του κόσμου για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και την κωλυσιεργία με την οποία οδηγούν, ομολογουμένως, με μαθηματική ακρίβεια τον πλανήτη και ό,τι αναπνέει πάνω σε αυτόν στον θάνατο. Λέει λοιπόν η Thunberg:..
«Ολόκληρα οικοσυστήματα καταρρέουν. Βρισκόμαστε στο κατώφλι μίας μαζικής εξαφάνισης, και το μόνο για το οποίο είστε σε θέση να συζητήσετε είναι τα χρήματα και παραμύθια για οικονομική ανάπτυξη».Μέσα σε μια χούφτα λέξεις η μικρούλα τρισμέγιστη Thunberg κατάφερε να εστιάσει με τον πιο εύστοχο τρόπο στο φαινόμενο για το οποίο έχουμε εκτεθεί ανεπανόρθωτα σε όλα τα υπόλοιπα είδη ζωής που μας παρακολουθούν κλαυσίγελα να αυτοκτονούμε και να παίρνουμε κι αυτά μαζί στο βραχύχρονο πια ταξίδι προς τον χαμό μας: την ανικανότητά μας να νοιαζόμαστε για εμάς όχι ξέχωρα από το περιβάλλον μας αλλά αυτοτοποθετούμενοι μέσα σε αυτό. Με μία λέξη; Εσωστρέφεια. Με δύο λέξεις; Υπαρξιακό Alzheimer. Με τρεις λέξεις; Αποπροσανατολισμένο γνώθι σαυτόν. Βασική αιτία της ανοησίας μας είναι το μοιραίο λάθος να περιορίσουμε το οπτικό πεδίο μας στο εγώ μας. Να του επιτρέπουμε να διογκώνεται σε βαθμό που να ορθώνεται μπροστά μας και, όπως κάθε τι πελώριο που στέκεται μπροστά στα μάτια κάποιου, να μας στερεί τη θέα του πλαισίου στο οποίο ζούμε. Ο άνθρωπος των τελευταίων δεκαετιών υπάρχει και δρα μέσα στο οικοσύστημα με άκρα εσωστρέφεια. Πάει στην παραλία και παίρνει μαζί του το smartphone του για να βγάζει τον εαυτό του φωτογραφίες. Οι πιο «κουλτούρα να φύγουμε» παίρνουν κάποιο βιβλίο και κάθονται στην ξαπλώστρα να κουλτουριαστούν. Μα έχεις πάει ποτέ σε ραντεβού με υποψήφιο ερωτικό σύντροφο ή με κάποιον φίλο και να πάρεις μαζί σου βιβλίο; Πώς πας λοιπόν, αντίστοιχα, να συναντήσεις τη φύση και κλείνεσαι πάλι στα δικά σου, τα ανθρώπινα, κατασκευάσματα; Γιατί είσαι αγενής στα βότσαλα και τις σφήκες που έρχονται να σου φάνε το καρπούζι και το μόνο που είσαι σε θέση να κάνεις είναι ή να βαράς χαστούκια στον αέρα να φύγουν ή να τις σκοτώνεις με καμιά παντόφλα;
Όλα αυτά τα μικρά, καθημερινά, γελοιογραφικά στιγμιότυπα στοιχειοθετούν την κωμωδία στην οποία πρωταγωνιστούμε και για την οποία αδυνατούμε να αντιληφθούμε ότι μετατρέπεται σε τραγωδία. Διότι νοιαζόμαστε για εμάς από λάθος οπτική γωνία, με υπερβολικό ζουμάρισμα. Και η λύση είναι να κάνουμε κάποια στιγμή το πολυπόθητο zoom out, να μας τοποθετήσουμε σε ένα φυσικό περιβάλλον και χρονικά και χωροταξικά και να αντιληφθούμε ποιοι είμαστε μέσα σε αυτό το οικοσύστημα, πώς λειτουργούμε και πόσο μηδαμινοί είμαστε σε μέγεθος.
Όταν ο Πλάτωνας, στις πιο ώριμες περιόδους της ζωής του,
θέλησε να αναζητήσει τους λόγους για τους οποίους η πολιτική ζωή στην Ελλάδα
είχε διαφθαρεί, αντί να στραφεί στο εδώ και το τώρα, τοποθέτησε τον άνθρωπο ως πολιτικό ον στο
παντού και το πάντα. Αναζήτησε δηλαδή τις καταβολές του ανθρώπινου πολιτισμού
σε απώτερες παρελθοντικές εποχές, στις οποίες ο θεός είχε φτιάξει τα πάντα,
αντί να γεννιούνται και να γερνάνε, να
γίνονται πιο νέα μέχρι που να μετατρέπονται σε σπόρους και να μπαίνουν ξανά στη
γη από όπου θα φύτρωναν πάλι a la Benjamin Button.
Αντίθετα,
εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι, είπε ο Πλάτων,
ζούμε σε μία νέα εποχή, στην οποία είμαστε καταδικασμένοι να γεννιόμαστε, να
διαφθειρόμαστε και να πεθαίνουμε (Πολιτικός).
Αλλά και όταν θέλησε στα βαθιά γεράματα να πει και κάτι πιο αισιόδοξο στους
συμπατριώτες του, τους Αθηναίους, τους είπε «μην στενοχωριέστε που βιώσατε την πτώση, μπορείτε να σηκωθείτε και
πάλι. Γιατί εσείς κάποτε υπήρξατε ενάρετοι και πλήρως εναρμονισμένοι με τη
φύση, όταν σε μια εποχή ξεχασμένη από το πέρασμα πολλών αιώνων νικήσατε σε
πόλεμο την Ατλαντίδα. Απλά ποτέ, στις ενδοσκοπήσεις σας, δεν κοιτάξατε προς
μεγαλύτερους ορίζοντες, ξεχάσατε τις φωτεινότερες στιγμές σας και νομιζετε ότι
ζείτε εδώ και τώρα ενώ ανήκετε σε μία συνολική πορεία των ζώων μέσα στον χρόνο
και τον χώρο».
Στην ουσία, ο Πλάτωνας είπε
στους Αθηναίους το ίδιο που ουρλιάζει και η Thunberg σε εμάς, ότι
είμαστε έκπτωτοι άγγελοι με αμνησία, αμνήμονες Εωσφόροι. Όχι
μόνο πέσαμε, αλλά δεν ξέρουμε από πού πέσαμε και προς τα πού πέφτουμε.
Οι συνέπειες θα είναι αυτές που θα έρχονταν ίσως και χωρίς εμάς, η
καταστροφή του οικοσυστήματος όπως το ξέρουμε. Όσον αφορά αυτό το
κομμάτι του τιμήματος δεν συμπάσχω με την Thunberg στην ανησυχία της για
το μέλλον της ανθρώπινης ράτσας, γιατί πρόκειται για φάρα και όχι
ράτσα. Τα ζώα λυπάμαι.
Αλλά επειδή
τίποτε δεν είναι άσπρο ή μαύρο και αγαπάω ταυτόχρονα και τη φάρα μας, αυτό που
με ανησυχεί στην επικοινωνιακή ανεπάρκεια με την οποία συνυπάρχουμε με τη φύση,
είναι ότι η έλλειψη αυτογνωσίας μάς στερεί την αισθητική ματιά με την οποία θα
μπορούσαμε να εκτιμήσουμε – και ως εκ τούτου να οικτίρουμε – την ομορφιά όσων
καταστρέφουμε γύρω μας, συμπεριλαμβανομένων και των εαυτών μας. Αποκτάς
αισθητική εποπτεία ενός πράγματος όταν το βλέπεις στην πλήρη εσωτερική του
ολότητα και ταυτόχρονα όταν το τοποθετείς και μέσα στο ευρύτερο σύνολο στο
οποίο ανήκει. Ειδάλλως, δεν γνωρίζεις, σε αισθητικό επίπεδο, τη δυναμική αυτού
του πράγματος που αντιμετωπίζεις μονομερώς. Και εμείς οι άνθρωποι είμαστε
όμορφοι, κι αν δεν το βλέπουμε στο εδώ και το τώρα είναι εν μέρει που
αρνούμαστε να μας δούμε στο παντού και το πάντα. Υστερόγραφο:
Στάσου δίπλα στο ποτάμι και κλάψε, και το ποτάμι θα νιώσει ότι είσαι ο θεός της βροχής, θα σε λατρέψει σαν θεό και δημιουργό μέσα στους αιώνες (stay close to the river and cry, and the river’s gonna feel you ‘re the god or rain, he’s gonna worship you like god and creator for ages), Villagers of Ioannina City, Age of Aquarius.
Βασίλης Λιοτσάκης / viewtag
