είχε σχεδιαστεί και διαταχθεί από τη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Αθήνα.
Η Τουρκία ισχυρίστηκε ότι η στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974, η οποία έμεινε γνωστή ως επιχείρηση «Αττίλας», ήταν ειρηνευτική επέμβαση με βάση το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων, όπως οριζόταν από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου του 1959. Μετά και την επιχείρηση «Αττίλας ΙΙ», που ξεκίνησε στις 14 Αυγούστου, η Τουρκία κατέλαβε το 36,2% της Κύπρου, εκτοπίζοντας 150.000 Ελληνοκυπρίους και προκαλώντας απώλειες της τάξεως των 4.500-6.000 σε στρατιώτες και άμαχους (νεκροί και τραυματίες), αλλά και πάνω από 2.000 αγνοούμενους. Το Αρχείο της ΕΡΤ, για τη «μαύρη» επέτειο μνήμης της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, σας προτείνει να δείτε στην ιστοσελίδα http://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/ το ντοκιμαντέρ του ΡΙΚ, «Το χρονικό της κυπριακής συμφοράς».
Το ντοκιμαντέρ, παραγωγής ΡΙΚ 1975, χρησιμοποιεί εκτενέστατο αρχειακό υλικό από τα γεγονότα λίγο πριν από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο μέχρι και τη δεύτερη τουρκική εισβολή στις 14 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς. Παρουσιάζονται πλάνα από τους δρόμους της Λευκωσίας το πρωί της 15ης Ιουλίου, το Προεδρικό Μέγαρο με εμφανή τα σημάδια των συμπλοκών ανάμεσα στις δυνάμεις στις Εθνοφρουράς και σε εκείνες της Προεδρικής Φρουράς. Προβάλλεται απόσπασμα της συνέντευξης Τύπου του Νικολάου Σαμψών, διορισθέντα από τους πραξικοπηματίες Προέδρου της Δημοκρατίας της Κύπρου. Ακούγονται ηχητικά ντοκουμέντα, όπως το ψεύτικο διάγγελμα των πραξικοπηματιών που ανακοίνωνε το θάνατο του Μακαρίου, αλλά και το διάγγελμα που ακολούθησε από τον ίδιο τον Μακάριο, στο οποίο διαψεύδει τους πραξικοπηματίες και καλεί σε αγώνα τον κυπριακό λαό.
Περιλαμβάνεται πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό από τη δράση του Μακαρίου, την άφιξή του στο Λονδίνο, την καταγγελία του υποκινούμενου από τη χούντα των Αθηνών πραξικοπήματος, τη συνάντησή του με τον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Γουίλσον, καθώς και την άφιξή του στη Νέα Υόρκη και την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 19 Ιουλίου 1974. Αντιστοίχως, παρατίθενται αποσπάσματα από τις δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετζεβίτ σχετικά με την αποκατάσταση της ειρήνης και πλάνα από τις πολεμικές προετοιμασίες των τουρκικών δυνάμεων.
Επίσης, περιγράφεται η τουρκική στρατιωτική εισβολή στις 20 Ιουλίου 1974. Η αφήγηση, συνοδευόμενη από πλάνα βομβαρδισμών, οδομαχιών, εκρήξεων και άλλων σχετικών με την επιχείρηση λήψεων, περιγράφει την επίθεση από θάλασσα και αέρα, τους βομβαρδισμούς και τις χερσαίες μάχες στα σημεία που επιχείρησαν να δημιουργήσουν προγεφυρώματα οι τουρκικές δυνάμεις. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη χρονική διαδοχή των γεγονότων μέχρι και τη δεύτερη στρατιωτική επιχείρηση των τουρκικών δυνάμεων, «Αττίλας ΙΙ», παρουσιάζοντας την εξέλιξη των μαχών, τις καταστροφές και τα πλήθη αμάχων που ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι μαρτυρίες αμάχων και οι συγκλονιστικές περιγραφές των εγκλημάτων που διέπραξαν οι τουρκικές δυνάμεις εισβολής εις βάρος του κυπριακού λαού. Ακόμη, το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στη δολοφονία του πρέσβη των ΗΠΑ Ρότζερ Ντέιβις και της γραμματέως του στη Λευκωσία στις 19/8/1974, καθώς και στην απόπειρα δολοφονίας κατά του ηγέτη της ΕΔΕΚ, Βάσου Λυσσαρίδη στις 30/8/1974, κατά την οποία έπεσε νεκρός ο Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, Δώρος Λοΐζου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα αποσπάσματα των σύντομων μαρτυριών των Ελληνοκυπρίων που επέστρεψαν μετά τη συμφωνία ανταλλαγής αιχμαλώτων και οι οποίοι περιγράφουν την αγριότητα που βίωσαν υπό τον ζυγό των τουρκικών δυνάμεων. Παράλληλα, παρουσιάζονται οι διπλωματικές εξελίξεις μετά την ανατροπή των πραξικοπηματιών σε Κύπρο και Ελλάδα, η ανάληψη καθηκόντων Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον Γλαύκο Κληρίδη, τα διαγγέλματα και οι συνεντεύξεις Τύπου που παραχώρησε, προκειμένου να γίνουν γνωστές διεθνώς οι παραβιάσεις της εκεχειρίας από 22 Ιουλίου 1974, αλλά και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής, η επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή και η ανάληψη της διακυβέρνησης στην Ελλάδα και η δράση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στο εξωτερικό μέχρι την επιστροφή του στην Κύπρο και την ομιλία του από το Προεδρικό Μέγαρο προς τον κυπριακό λαό, τον Δεκέμβριο του 1974.
Διεύθυνση παραγωγής: Παύλος Παύλου
Παραγωγή: ΡΙΚ 1975
Η ανάρτηση του προγράμματος εντάσσεται στο πλαίσιο της ανταλλαγής αρχειακού υλικού μεταξύ των Αρχείων του ΡΙΚ και της ΕΡΤ. Δείτε το αφιέρωμα στη διεύθυνση: ert.gr/arxeio-afierwmata/toyrkiki-eisvoli-stin-kypro-20-ioylioy-1974-2/
