Τι μάθαμε τις τελευταίες μέρες:
Φτωχή καθαρίστρια, που πλαστογράφησε το απολυτήριο Δημοτικού για μια τάξη, καταδικάζεται σε δεκαετή κάθειρξη και φυλακίζεται, καθώς «ζημίωσε το ελληνικό δημόσιο» γιατί ξεσκάτωνε τις βρωμιές μας, χωρίς να κατέχει τα απαραίτητα ακαδημαϊκά προσόντα..
Νεαρό αγόρι λυντσάρεται μέχρι θανάτου με κλωτσιές στο κεφάλι από «ευυπόληπτους νοικοκυραίους» και οι αστυνομικοί αντί να συλλάβουν τους θύτες πάραυτα, συλλαμβάνουν το αιμόφυρτο θύμα, το κακοποιούν εκ νέου και του περνάνε χειροπέδες, γιατί δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψή τους περί «κοσμιότητας». Η αστυνομία δείχνει απρόθυμη να ασχοληθεί με την υπόθεση και τα «κουκουλώνει».
Περνάνε τρεις μήνες για να βγει το πόρισμα της ιατροδικαστικής εξέτασης και να αποκαλυφθεί ότι το «πρεζόνι ληστής», δεν ήταν ούτε πρεζόνι ούτε ληστής και επιπλέον δεν πέθανε από φυσικά αίτια!
Την ίδια στιγμή κανάλι ιδιοκτησίας εξέχοντος πολιτικού ανδρός διενεργεί γκάλοπ μεταξύ των τηλεθεατών του με τίτλο: «ΕΊΣΤΕ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΗΡΩΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΠΙΔΟΞΟΥ ΛΗΣΤΗ, ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΥ ΚΑΙ ΟΡΟΘΕΤΙΚΟΥ» και όταν τιμωρείται από το ΕΣΡ με χρηματικό πρόστιμο για το ρατσιστικού χαρακτήρα γκάλοπ, ανώνυμη επιστολή φτάνει στα μέλη του Συμβουλίου με απειλές για τη ζωή τη δική τους και των οικείων τους. Η επιστολή ξεκινά με τη φράση: «Θάνατος στους γκέι, θάνατος στους αντιρατσιστές, θάνατος στους αντίχριστους, θάνατος στο ΕΣΡ, θάνατος σε όλα τα κομμούνια»…
Έφηβοι μαθητές καταλαμβάνουν τα σχολεία τους, για να διαμαρτυρηθούν για την ελληνικότητα της Μακεδονίας και έχουν ως σύνθημα «Η Δημοκρατία πρόδωσε τη Μακεδονία» (αντί να διεκδικούν «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία») και επαινούνται δεόντως από χρυσαυγίτες βουλευτές μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο. Καθηγητής από σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Β. Ελλάδας, τολμάει να μιλήσει για «φασιστάκια» και αμέσως καλείται σε ΕΔΕ, ενώ καμία ΕΔΕ δεν διατάσσεται για την παρείσφρηση εξωσχολικών φασιστοειδών στα σχολεία των παιδιών μας.
Τα τηλεοπτικά κανάλια και ο ηλεκτρονικός τύπος αντί να προβληματίζονται για τις αυτοκτονίες μαθητών στα σχολεία της χώρας και για την έξαρση του σχολικού εκφοβισμού, διαγκωνίζονται στο ποιος θα ξεφτιλίσει χειρότερα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με τη συναίνεση -δυστυχώς- των ίδιων των εξευτελιζομένων: νεαρά κορίτσια παρελαύνουν μπροστά σε «επιτροπές» οι οποίες τα κοιτάνε στα δόντια και στα καπούλια, σαν να επρόκειτο για παζάρι ζώων, άλλοι λιμοκτονούν ηθελημένα και
χοροπηδάνε χωρίς νόημα σε εξωτικούς «παραδείσους», επιτρέποντας την καταστρατήγηση κάθε έννοιας ιδιωτικότητας μπροστά στις κάμερες. Αντίθετα, περνάει στα ψιλά η μέρα κατά της βίας των γυναικών με τα «ασύλληπτα» στατιστικά στοιχεία για τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας, όπως περνάνε «ξένοιαστες και χαρωπές» όλες οι μέρες στον πλανήτη των media.
«Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει ολοένα ταξιδεύει»¹… και μας πληγώνει. Μας πληγώνει με την ανοησία, την αμορφωσιά, την ελαφρότητα, τη γελοιότητα, την αμετροέπεια, τη φαυλότητα, την έπαρση, την κομπορρημοσύνη. Μα πιο πολύ, νομίζω, μας πληγώνει με την επικίνδυνη διολίσθηση προς το ρατσισμό και τον εκφασισμό της. Δεν αφορά πάντα το δηλωμένο και εμφανή φασισμό των νταήδων της «οσονούπω παράνομης» νεοναζιστικής οργάνωσης, αλλά το ρατσισμό της «διπλανής
πόρτας», της καθημερινότητας, στον οποίο είμαστε όλοι εκτεθειμένοι και όλοι εν δυνάμει θύματα. Πρόκειται για το ρατσισμό που σε ξαπλώνει στην προκρούστεια κλίνη για να μετρήσει αν ταιριάζεις στα στενά, ασφυκτικά του μέτρα και σταθμά. Για μια νοοτροπία αποξενωμένη από κάθε ουμανιστικό ιδεώδες, την κραυγή του όχλου που διψάει για αίμα στην αρένα, αγνοώντας ή παραβλέποντας ότι ίσως αύριο είναι η δική του σειρά να φαγωθεί. Μια αβελτηρία, ένα στραβοπάτημα, μια αστοχία, και ιδού το επόμενο θύμα!
Ωστόσο, αν δεν περιοριστούμε στην υποκειμενική καταγραφή της ζοφερής κατάστασης και αποπειραθούμε να διατυπώσουμε μια πρόταση διεξόδου, ίσως να εκκινούσαμε από το «Άνθρωπον ζητώ»² του Κυνικού Διογένη ή και από τη γνωστή φράση του πατέρα του Υπερρεαλισμού: «Ο άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση»³. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος και ο σεβασμός στην ανθρώπινη υπόσταση ανοίγουν το δρόμο της αντίστασης και αποτελούν το μέτρο όλων των πραγμάτων. Ο άνθρωπος που πάσχει, που ελπίζει, που ερωτεύεται, που εργάζεται καιδιεκδικεί, που ξεριζώνεται βίαια από την πατρίδα του, που στερείται τα βασικά αγαθά, που του κλέβουν τα όνειρα, που αγωνίζεται τον αγώνα τον καλό για τον ίδιο και τα αδέλφια του. Ο άνθρωπος ως μονάδα και ως σύνολο ίσων μα όχι όμοιων πολιτών, μέσα στην ποικιλομορφία του, την πολυχρωμία του και τη διαφορετικότητά του.
Αλήθεια, έχουμε αναρωτηθεί, πόσο βαρετός και ανούσιος θα ήταν ο κόσμος τούτος αν οι άνθρωποι έμοιαζαν υπερβολικά μεταξύ τους: ίδιο χρώμα, διάπλαση, πνευματικές και σωματικές ικανότητες, άποψη και ιδέες, γούστα και ερωτικές προτιμήσεις, κοκ. Η ομορφιά βρίσκεται ακριβώς στην ποικιλότητα αυτή…
Ο μόνος δρόμος για την εξάλειψη των ρατσιστικών φαινομένων και την καλλιέργεια του σεβασμού στην ανθρώπινη ύπαρξη περνάει μέσα από την Παιδεία και την Εκπαίδευση. Καταρχήν, μέσω της παιδείας που ο καθένας διαθέτει, η οποία αποτελεί σύνθεση των αρχών και των αξιών που λαμβάνει τόσο από το οικογενειακό, όσο και από το κοινωνικό και εκπαιδευτικό του περιβάλλον, αλλά και από την καλλιέργεια που επιλέγει να αποκτήσει στη ζωή του. Για την παιδεία αυτή, δεν μπορούμε να
κάνουμε και πολλά πράγματα. Είτε τη διαθέτεις είτε όχι, είτε την επιδιώκεις είτε την απαρνιέσαι, είναι ζήτημα προσωπικό.
Υπάρχει, όμως, μια ελπίδα, μέσω της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση διαθέτει φορέα: το Υπουργείο Παιδείας. Διαθέτει μέσα και σκοπούς: παιδαγωγικές μεθόδους και διδακτικούς στόχους. Διαθέτει, επίσης, λειτουργούς: τους δασκάλους. Και τέλος διαθέτει ωφελούμενους: τους μαθητές. Μέσα από την εκπαίδευση με την τυπική της μορφή, δηλαδή το σχολείο, η Πολιτεία έχει τη δυνατότητα να ανοίξει τους πνευματικούς και ηθικούς ορίζοντες ενός λαού, ή αντίθετα να τον αποχαυνώσει.
Μπορεί να επιτύχει το πρώτο με την επικέντρωση στη μελέτη και καλλιέργεια των ανθρωπιστικών σπουδών, με την ορθή και κριτική διδασκαλία της Ιστορίας και την εμβάθυνση στις αρχές του ουμανισμού.
Η Πολιτεία μπορεί, επίσης, να συντελέσει στη δημιουργία ψυχικά υγιών, εύρωστων
και συγκροτημένων ατόμων που διέπονται από σεβασμό για τον εαυτό τους και τον
άλλον, όποιος κι αν είναι αυτός «ο άλλος». Ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να το πράξει είναι να δώσει βαρύτητα στην υιοθέτηση και διάχυση –σε όλα τα σχολεία της επικράτειας- βιωματικών προγραμμάτων ψυχικής υγείας και ανθεκτικότητας. Χρειάζεται, καταρχήν, να αξιοποιήσει τους λειτουργούς της ψυχικής υγείας για να οργανώσει την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, ξεκινώντας από αυτούς της Προσχολικής Αγωγής, οι οποίοι, με τη σειρά τους, θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές της βιωματικής αυτής γνώσης προς τους
συναδέλφους τους και τους μαθητές τους. Για το σκοπό αυτό, απαιτούνται συνέργειες με φορείς ψυχικής υγείας, που εδώ και πολλά χρόνια θεραπεύουν το αντικείμενο αυτό.
Κατά την κρίση μου, ένα τέτοιο σχέδιο όχι μόνο δεν είναι ανέφικτο, αλλά προβάλλει ως δυνατή και υλοποιήσιμη λύση στα φαινόμενα εκφασισμού και στα σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα των μαθητών και των οικογενειών τους, που αποτελούν μαγιά για την έξαρση του ρατσισμού στην ελληνική κοινωνία.
* Η Ευγενία Τραγάκη είναι ψυχολόγος
Σημειώσεις:
1. Γ. Σεφέρης «Με τον τρόπο του Γ.Σ.», Ποιήματα 1936 (Εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1982) 2. Διογένης ο Κυνικός (412 π.Χ. - 323 π.Χ.), έλληνας φιλόσοφος, σημαντικός εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας 3. Γνωστή ρήση του υπερρεαλιστή Αντρέ Μπρετόν (1896 - 1966)