Στις χώρες της Δύσης επιτρέπεται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η τοκογλυφία, και μάλιστα προωθείται από τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες με διάφορους τρόπους. Και αυτό εξηγεί, σε συνδυασμό και με άλλες καταστάσεις, το γιατί συνέβησαν αυτά που συνέβησαν το 2007-2008 στην παγκόσμια οικονομία. Δίδυμο αδελφάκι της είναι, κυρίως στη Δύση, και η αδιάκοπη τάση..
για τη δημιουργία μονοπωλίων.
Είναι θετικό το γεγονός ότι κινήθηκε άμεσα η Επιτροπή Ανταγωνισμού στο ζήτημα της μονοπωλιακής διάστασης που έχει μια εταιρεία διανομής του Τύπου. Ωστόσο, εντύπωση προκαλεί η μετάθεση της «ημερομηνίας έναρξης ισχύος της πρότασής της για την αλλαγή της τιμολογιακής της πολιτικής στον τομέα της διανομής Τύπου… την 1η.2.2019».
Δηλαδή συζητά για μια απλή χρονική μετατόπιση σε κάτι που έχει αποφασιστεί εκ των προτέρων, πριν «μελετηθούν τα στοιχεία που θα προσκομισθούν από τη συγκεκριμένη εταιρεία και από τυχόν τρίτους… μέχρι τις 15.01.2019, να σχηματίσει εικόνα σε σχέση με τυχόν επιπτώσεις στην αγορά διανομής Τύπου και να ενεργήσει αναλόγως».
Εδώ θα μπορούσαμε να σταθούμε λίγο. Μέσω της συγκεκριμένης εταιρείας διανομής του Τύπου, έχει προφανώς μονοπωληθεί η διανομή του Τύπου στη χώρα μας. Τα όποια στοιχεία συλλεχθούν προφανώς δεν μπορούν να θέσουν σε αμφισβήτηση τον μονοπωλιακό χαρακτήρα της. Αρα, το ζήτημα είναι κατά πολύ ευρύτερο από την ανταγωνιστική-στρεβλωτική διάστασή του και αφορά μια ευρύτερη κοινωνική διάσταση, με την έννοια ότι οι εμπλεκόμενοι με το ζήτημα αυτό, σε δεύτερο επίπεδο, είναι πολύ περισσότεροι.
Θα μπορούσε βέβαια η συγκεκριμένη Επιτροπή να ξεκινήσει από αποδεδειγμένες στρεβλώσεις (μικρής κλίμακας, φαντάζομαι, ή θέλω να πιστεύω) στη διανομή του Τύπου, καθώς, σύμφωνα με δημοσιεύματα, εκκλησιαστικοί παράγοντες μοιράζουν στον Πειραιά, στο εκκλησίασμα, την εφημερίδα «Παραπολιτικά». Ο ρόλος των όποιων εκκλησιαστικών παραγόντων δεν θεωρώ ότι είναι η διανομή πολιτικών εντύπων στο εκκλησίασμα. Αλλά παρ' όλα αυτά, η συγκεκριμένη πράξη προκαλεί στρέβλωση.
Το έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι σημαντικό στην προσπάθειά της να αποφεύγει τις όποιες στρεβλώσεις παρατηρούνται ή προσπαθούν να δημιουργηθούν σε αυτό που ονομάζουμε «αγορά». Βέβαια, ο Τύπος είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο ανθρώπινο δημιούργημα, που δεν έχει σχέση με συνήθη προϊόντα/εμπορεύματα, όπως γιαούρτια, αχλάδια ή ντομάτες. Αρα δεν αρκεί η διαπίστωση ή μη του μονοπωλιακού χαρακτήρα της διανομής του. Πολύ δε περισσότερο όταν το μονοπώλιο αυτό έχει μασκαρευτεί σε οιονεί μονοπώλιο, εκχωρώντας ποσοστά από τη συμμετοχή του σε άλλες εφημερίδες που ουσιαστικά ανήκουν στον ίδιο ιδιοκτήτη. Δηλαδή η ενασχόληση της Επιτροπής Ανταγωνισμού με τα όποια ποσοτικά, κυρίως, στοιχεία σχετίζεται μεν, αλλά δεν απαντά ουσιαστικά και σε βάθος σε αυτό που είναι ο ίδιος ο Τύπος.
Ο Τύπος προάγει αυτό που ονομάζουμε δημόσια σφαίρα, άρα πρέπει να πληροφορεί το αναγνωστικό κοινό με ισορροπημένο τρόπο για μια μεγάλη γκάμα θεμάτων που το αφορούν. Με αυτή την έννοια, ο Τύπος δεν είναι εμπόρευμα με μια αποκλειστική έννοια. Διαθέτει ιδιαζόντως και έναν κοινωνικό χαρακτήρα, εφόσον δεν αφορά μόνο άτομα αλλά και συλλογικότητες. Ταυτόχρονα, διαμορφώνει, μέσω της ανάγνωσης εφημερίδων, και μια κουλτούρα της ανάγνωσης, που οικοδομείται από μια νεαρή ηλικία. Γι' αυτόν τον λόγο, σε αρκετές χώρες υπάρχουν σχολικά προγράμματα γι' αυτό που ονομάζουμε «Εγγραμματοσύνη σχετικά με τα ΜΜΕ» (Media Literacy-βλέπε στο You Tube το βίντεο What is Media Literacy).
Η εγγραμματοσύνη σχετικά με τα ΜΜΕ απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες και στόχος του μαθήματος είναι να βλέπουν ένα δημοσίευμα ή ένα πρόγραμμα των ΜΜΕ από διάφορες οπτικές γωνίες, συγκρίνοντάς τες και βγάζοντας συμπεράσματα για τους τρόπους με τους οποίους λειτουργούν τα ΜΜΕ. Μάλιστα σε αρκετά σχολεία δίνονται εφημερίδες της προηγούμενης ημέρας και γίνονται από τους μαθητές/τριες εργασίες και ομιλίες για το τι γράφεται, πώς γράφεται, με ποιον τρόπο γράφεται, έτσι ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν μια κριτική ματιά στο ίδιο το περιεχόμενο των εφημερίδων που θα τα βοηθήσει τόσο στην κοινωνικοποίησή τους όσο και στον τρόπο να καταλαβαίνουν τα ΜΜΕ με έναν πληρέστερο τρόπο.
Ενα τέτοιο πρόγραμμα προσπάθησα ο ίδιος να φέρω σε πέρας σε δύο σχολεία στη χώρα μας, πριν από αρκετά χρόνια, αλλά τα εμπόδια ήταν ανυπέρβλητα - μπορεί ένας αναγνώστης που δεν διαβάζει μόνο αλλά που καταλαβαίνει τι διαβάζει να καταλάβει τους λόγους.
Αλλά ας επιστρέψουμε στα άμεσα θέματα του Τύπου, που θα μας απασχολήσουν αρκετά.
Αυτό που προέχει, πάνω απ' όλα, είναι η σωστή εφαρμογή του γραμμωτού κώδικα (barcode) σε ολόκληρο τον κύκλο της διανομής των εφημερίδων - από το πρακτορείο προς το υποπρακτορείο και από εκεί στο κατάστημα. Αυτό δεν σχετίζεται με την Επιτροπή Ανταγωνισμού με κανέναν τρόπο και μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή το ταχύτερο δυνατό. Τεράστια σημασία έχει όχι μόνο το πόσα φύλλα πουλήθηκαν, αλλά και το πόσα φύλλα διανεμήθηκαν από το (κάθε) σημείο πώλησης. Και συνεχίζουμε…
*Ο Μ. Χαιρετάκης είναι ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστήμιο Αθηνών και το κείμενό του δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών