Για την Τρελή κι Αδέσποτη του Μανώλη Ρασούλη

Ήταν η Μάρθα Συμεωνίδου, η πρώην σύζυγος του Μανώλη Ρασούλη και μητέρα της μοναχοκόρης τους, Ναταλίας

Γράφει ο Αντώνης Μποσκοΐτης

Λονδίνο, 1967. Ένα 20χρονο κορίτσι από το Ηράκλειο της Κρήτης βρίσκεται εκεί για σπουδές. Η δικτατορία μόλις έχει επιβληθεί στην Ελλάδα. Μία φίλη από την Κρήτη της είχε δώσει ένα γράμμα για να παραδώσει σε ένα άλλο Κρητικόπουλο που βρισκόταν επίσης στο Λονδίνο και να πιάσουν παρτίδες. Το κορίτσι λεγόταν..
Μάρθα Συμεωνίδου και το Κρητικόπουλο Μανώλης Ρασούλης. Ερωτεύονται αμέσως. Ενταγμένος στο τροτσκιστικό κίνημα ο Μανώλης, μαύρο πρόβατο δηλαδή για τη χώρα του, πέφτει με τα μούτρα στον αντιδικτατορικό αγώνα. Δίπλα του η Μάρθα. Μαζί με τον Μάνο Λοΐζο, τον Γιάννη Μαρκόπουλο, τη Μαρίζα Κωχ, τον Στέφανο Ληναίο κ.α. αποτελούν την κοινότητα των αυτοεξόριστων Ελλήνων καλλιτεχνών του Λονδίνου που συμμετέχουν σε συνέδρια, διακινούν τον αντιδικτατορικό Τύπο και ταυτόχρονα κάνουν τέχνη.
Η Μάρθα για να επιβιώσει, διδάσκει ελληνικά στο σπίτι των Γουλανδρήδων, στα ελληνικά σχολεία της Αγίας Σοφίας και στα κυπριακά factories, ενώ σπουδάζει ζωγραφική στο ''Polytechnic School of London''. Σύντομα η Μάρθα μένει έγκυος από τον Μανώλη, αλλά μέσα στην ένταση και το τρέξιμο της εποχής, χάνει το παιδί, ένα αγοράκι, στον πέμπτο μήνα της κύησης. Με τον Μανώλη και άλλους συντρόφους συγκατοικούν σε ένα διαμέρισμα του Finsbury Park και όταν η Μάρθα ξαναμένει έγκυος παντρεύεται τον Μανώλη με πολιτικό γάμο και μένει στο κρεβάτι για εννιά μήνες προκειμένου να μη χάσει το παιδί. Εκεί, στο Inslington, φέρνει τελικά στον κόσμο τη μοναχοκόρη τους, τη γνωστή σήμερα ερμηνεύτρια Ναταλία Ρασούλη.

Με την πτώση της δικτατορίας, η οικογένεια Ρασούλη επιστρέφει στην Ελλάδα. Η Μάρθα είναι εκείνη που το κόμμα της εμπιστεύεται όλα τα απόρρητα έγγραφα του. Ο Μάνος Λοΐζος τους βοηθά πολύ στον επαναπατρισμό. Παντρεύονται ξανά με θρησκευτικό γάμο, η Μάρθα Συμεωνίδου γίνεται επισήμως Μάρθα Ρασούλη, αλλά η κοινή ζωή τους θα διαρκέσει μόλις άλλα τρία χρόνια. Ταυτόχρονα δίνουν πολλές παραστάσεις σε μπουάτ της Πλάκας και αλλού μαζί με τον Γιάννη Ζουγανέλη, τη Μαρία Δημητριάδη, τον Σάκη Μπουλά, την Ισιδώρα Σιδέρη κ.α. Οι τσακωμοί ξεκινούν με τον Μανώλη αρκετά ενταγμένο στο κόμμα και τη Μάρθα να προτιμά την αποστασιοποίηση. Έντονες προσωπικότητες και οι δύο, ''όταν αγρίευαν μεταξύ τους, δεν ήθελες να είσαι μπροστά'', σύμφωνα με μαρτυρία της κόρης τους! Ο Μανώλης ωστόσο εκτιμά απεριόριστα τον ανήμερο χαρακτήρα της συντρόφου του. Λέγεται πως κάποτε στο Λονδίνο η Μάρθα, έτσι ψηλή και χειροδύναμη που ήταν, άρπαξε έναν σύντροφο, που τους φερόταν άσχημα, και σχεδόν τον σήκωσε από το έδαφος! Διόλου τυχαίο ακόμα, που μετά το χωρισμό τους, για τη διευθέτηση δύσκολων υποθέσεων του, ο Μανώλης έλεγε: ''Θα στείλω τη Μάρθα καλύτερα''!

Ο χωρισμός τους επεισοδιακός και πανηγυρικός: Μια μέρα η Μάρθα μάζεψε όλα της τα πράγματα, πήρε το παιδί και του είπε το οριστικό αντίο. Έστειλε μάλιστα τη μικρή Ναταλία στους παππούδες στην Κρήτη για να γλιτώσει από τη λαίλαπα του χωρισμού των γονιών της. Επί δέκα χρόνια ο Μανώλης παρακάλαγε τη Μάρθα να ξαναφτιάξουν το σπίτι τους, αν και μέσα του ήξερε καλά πως κάτι τέτοιο δε θα συνέβαινε. Το διαζύγιο τους βγαίνει μετά από χρόνια κι εκείνη κάνει αίτηση να πάρει πίσω το δικό της επίθετο. Οι δρόμοι τους αλλάζουν, ο Μανώλης γράφει ιστορία με τον Λοΐζο και τον Ξυδάκη, η Μάρθα εμφανίζεται σε κέντρα δίπλα στον Μητροπάνο, ακόμη και σε σκυλάδικα. ''Μεγάλο σχολείο τα σκυλάδικα'' θυμάμαι τώρα τη Μάρθα να μου λέει πριν λίγα χρόνια σε ένα μνημόσυνο του Μανώλη, που είχαμε συναντηθεί στο καφέ του Α' Νεκροταφείου.

Μέσα στη δυσκολία, ωστόσο, του χωρισμού τους, τα αποθέματα αγάπης του Μανώλη για τη Μάρθα δεν στερεύουν! Αντιθέτως, τη σχεδιάζει μοναδικά: ''Σαν μια βασίλισσα τσιγγάνα που περνάει...Τρελή κι αδέσποτη παρ'όλη την αγάπη...'' Το τσιφτετέλι ''Τρελή κι αδέσποτη'', μέσα από την ''Εκδίκηση της γυφτιάς'' το '78, σε μουσική του Νίκου Ξυδάκη και σε παραγωγή του Διονύση Σαββόπουλου, με τη φωνή του Νίκου Παπάζογλου, δημιουργείται γι' αυτήν, την ατίθαση και όμορφη Μάγδα που από κοινού με τον στιχουργό βίωσαν έντονες καταστάσεις.

Λατρεύοντας τα παιδιά, που τα θεωρεί ό,τι πιο σπουδαίο στον κόσμο, η Μάρθα κάνει αίτηση για να διοριστεί δασκάλα σε σχολείο κι όταν το πετυχαίνει και στέκεται στα πόδια της, παίρνει τη Ναταλία στην Αθήνα. Σε ώριμη ηλικία, υπόδειγμα χαρακτήρα ανήσυχου και δραστήριου, σπουδάζει στο Εθνικό Ωδείο σύγχρονο τραγούδι και θεωρητικά, περνώντας πια στη διδασκαλία της μουσικής. Πόσοι και πόσοι σημερινοί νέοι τραγουδιστές δεν την είχαν δασκάλα! Η σχέση με τους μαθητές της είναι σπουδαία, τα δίνει όλα κυριολεκτικά κι εκείνοι την έχουν κάπως σαν δεύτερη μάνα τους. Παράλληλα την απασχολεί η μεταφυσική και η αστρολογία. Δεν σταματάει να διαβάζει και να συζητάει γι' αυτά με τον Μανώλη, τον πρώην σύζυγο και παντοτινό της μέντορα. Εξακολουθούν, άλλωστε, ως πολιτισμένοι άνθρωποι να έχουν άριστες σχέσεις. Ενδεικτικό είναι πόσο ο Μανώλης αγαπούσε τον μουσικό Θανάση, τον νέο σύντροφο της Μάρθας, αλλά κι εκείνη τη Βάσω Αλλαγιάννη, τη γνωστή καλή συνθέτρια, συνεργάτιδα και σύντροφο, για ένα μεγάλο διάστημα, του Μανώλη.

Η Μάρθα συνταξιοδοτείται πρόωρα από τα σχολεία λόγω μιας πάθησης που παρουσιάστηκε στο δεξί της χέρι. Το παράδοξο είναι πως η εν λόγω πάθηση παύει να υφίσταται κάθε φορά που καταπιάνεται με τη ζωγραφική. Γράφει φιλοσοφικά κείμενα, ποίηση, διηγήματα, παραμύθια, εξακολουθεί να τραγουδάει, να ζωγραφίζει και να διδάσκει. Μεγάλη στιγμή στη ζωή της, όπως και στη ζωή του Μανώλη, είναι η γέννηση του εγγονού τους, του παιδιού της κόρης τους, Ναταλίας, και του ερμηνευτή Κωνσταντίνου Στεφανή.

Μάρθα Συμεωνίδου - Μανώλης Ρασούλης, στο Λονδίνο το 1967

Τα τελευταία τρία χρόνια η Μάρθα Συμεωνίδου - Ρασούλη πάλευε με τον καρκίνο που της χτύπησε την πόρτα. Στο έντερο αρχικά κι από κει σε μια σειρά θλιβερών μεταστάσεων. Το αντιμετώπιζε με εξαιρετική γενναιότητα, χιούμορ και αξιοπρέπεια. Πριν ενάμισι χρόνο περίπου μού είχε τηλεφωνήσει για να της κάνω επαφή με τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο. Κάτι είχε ετοιμάσει με δικές της μουσικές πάνω σε ποιήματα του. Θυμάμαι τη στενοχώρια της όταν της εξήγησα πως ο μεγαλύτερος - κατ' εμέ - εν ζωή Έλληνας ποιητής δεν είναι πια για συνεργασίες από βιολογικής άποψης.

Το τελευταίο τρίμηνο η Μάρθα είχε καταπέσει. ''Αχ, Μανωλιό'' συνήθιζε να λέει για τον Μανώλη Ρασούλη που χάσαμε ξαφνικά το 2011 στην Τούμπα της Θεσσαλονίκης. Της είχε κοστίσει πολύ ο θάνατος του. Μέχρι και ένα 24ωρο πριν ''φύγει'', η Μάρθα από το κρεβάτι του νοσοκομείου έστελνε αίτημα φιλίας στο δεύτερο προφίλ της κόρης της στο facebook! Ξημερώματα της 29ης Ιουλίου, τη νύχτα της κατακόκκινης πανσελήνου, η Μάρθα Συμεωνίδου σηκώθηκε από το κρεβάτι της, άνοιξε το παράθυρο της κλινικής και με ένα φύσημα του αέρα σκορπίστηκε σε χιλιάδες σωματίδια αστερόσκονης.
Την αποχαιρετίσαμε στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας, λίγοι και καλοί φίλοι δίπλα στην οικογένεια της: Ο συνθέτης Πέτρος Βαγιόπουλος, οι τραγουδιστές Δημήτρης Κοντογιάννης και Αργυρώ Καπαρού, τα αδέρφια της και τα ανίψια της, συμπαραστεκόμενοι όλοι στο βαρύ πένθος της Ναταλίας Ρασούλη και του Κωνσταντίνου Στεφανή.
Ένα πράγμα μου άρεσε μόνο απ' αυτό το σεμνό και λιτό ξόδι: Η σορός της Μάρθας Συμεωνίδου εναποτέθηκε λίγα μέτρα παραπάνω απ' τον Μανώλη Ρασούλη και απέναντι ακριβώς από τον Ζαχαριάδη του ΚΚΕ. Δίπλα επίσης από τον Βασίλη Τσιτσάνη, στη ''γειτονιά'' του Μητροπάνου, της Σακελλαρίου, του Διονυσίου και του Ντέμη Ρούσσου.

Θυμάμαι τώρα κι εκείνη τη φράση του ποιητή Γιώργου Χρονά: ''Κατοικώ κοντά στο Α' Νεκροταφείο και ακούω τα βράδια τις κραυγές αγωνίας της Κατερίνας Γώγου''.
Θέλω να πιστεύω, έτσι, ποιητική αδεία βρε αδερφέ, πως στη ''γειτονιά'' που αναπαύεται η Μάρθα δεν θα ακούγονται κραυγές και κλάματα. Μόνο τραγούδια με γέλια και μπουζουκομάνες, αφού το τραγούδι και τη μουσική αγάπησε περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο στα 71 χρόνια που πέρασε από τον κόσμο των ανθρώπων.

- το κείμενο του Αντ. Μποσκοΐτη είναι από το koutipandoras

* Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο της Ναταλίας Ρασούλη