Τι βλέπεις όταν ανοίγεις τα μάτια σου; Ξεπερνώ τα προσχηματικά για τον άνθρωπο που κοιμάται δίπλα σου και φτάνω στην ουσία: τι κοιτάζεις όταν ξυπνάς το πρωί; Το smartphone. Ξέρω ότι θα το πιάσω αν το αριστερό μου χέρι σχηματίσει γωνία 40 μοιρών με τον κορμό.
Πρώτα θα δω τι ώρα είναι. Δεν έχω ρολόι, ούτε ξυπνητήρι. Δεν μου χρειάζονται. Και μετά, αν δεν έχω τα γυαλιά δίπλα, θα τεντώσω το χέρι ψηλά, σαν πρωινή διάταση, για να δω mail, protagon, πρωτοσέλιδα, social media. Με αυτήν ακριβώς τη σειρά. Και μετά η μέρα αρχίζει. Mε μπαταρία που φόρτιζε όλη νύχτα.
Μία φορά προσπάθησα να μετρήσω πόσο χρόνο μέσα στη μέρα διαθέτω στη συσκευή. Είχα καταστρώσει σχέδιο. Θα σημείωνα τα διαστήματα σε ένα χαρτί και μετά θα τα έραβα όλα μαζί.. για να μου δώσουν άθροισμα σε ώρες. Δεν τα κατάφερα. Ηταν μάταιο. Μετά προσπάθησα να βρω αξιόπιστες μελέτες που να προσεγγίζουν την ημερήσια χρήση smartphone από τον μέσο άνθρωπο. Υπάρχουν πολλές και εγώ, λόγω επαγγελματικής χρήσης, δεν είμαι ένας μέσος άνθρωπος. Τείνω να δεχθώ ότι ένας άνθρωπος που ζει στον δυτικό κόσμο έρχεται σε επαφή με το smartphone περί τις 90 φορές ημερησίως, προσφέροντας από τον χρόνο του εξήντα δευτερόλεπτα τη φορά. Πιο αξιόπιστο, λένε οι ειδικοί, είναι να μετράς τον χρόνο που ξοδεύεις μπροστά σε οθόνες.
Εντάξει, αλλά να συμφωνήσουμε, πάντα βάσει μελετών, ότι το μικρότερο χρονικό διάστημα που περνάμε με το smartphone μας είναι τα τριάντα λεπτά. Τώρα αν το πεις αυτό σε έναν κάτοικο δυτικής πρωτεύουσας θα σου επιστρέψει ανάλαφρο χάχανο. Η εικόνα στο μετρό της Νέας Υόρκης ή του Λονδίνου είναι σελίδα που κόπηκε από παλιό κόμικ επιστημονικής φαντασίας. Ανθρωποι σκυφτοί μπροστά στην οθόνη, σκοτώνουν τον χρόνο της διαδρομής διαβάζοντας, παίζοντας, βλέποντας παλιές φωτογραφίες. Το βλέπεις πια και στην Ελλάδα. Στο μετρό, στο λεωφορείο, στο δρόμο, στις σιωπές της παρέας που πήγε για καφέ.
Τη Δευτέρα συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από την ημέρα που ο Στιβ Τζομπς παρουσίασε το iPhone. Και μέσα σε αυτό το διάστημα, δεν άλλαξε μόνο η ανθρώπινη φύση. Αλλαξε και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι κοινωνίες και το δημοκρατικό πολίτευμα. Αλλαξε ο κόσμος ολόκληρος.
Το smartphone έφερε στη ζωή των ανθρώπων το αδιανόητο, ακόμα και για τις εικασίες που κάναμε στα 90s. Αμεσότητα στην επικοινωνία, απεριόριστη πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφόρηση, εργαλεία περιγραφής και εξωτερίκευσης συναισθημάτων. Δεν δίνω σημασία σε εκείνους που βρίσκουν αποκρουστική την εικόνα των ανθρώπων με τις μικρές ή τις μεγάλες ταμπλέτες στο χέρι. Είναι ένα εργαλείο που βελτιώνει τις δυνατότητες του είδους. Κάνει την ίδια –και μεγαλύτερη- δουλειά με τα γυαλιά οράσεως, τα τεχνητά μέλη, τον βηματοδότη.
Οι άνθρωποι δεν ήταν πλέον ίδιοι μετά την παρουσίαση του iphone. Ούτε και οι κοινωνίες τους. Στην ομιλία του στην Αθήνα ο Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι αυτή η τεχνολογία έδωσε στο μέσο άνθρωπο τη δυνατότητα να δει πώς είναι η ζωή και στην άλλη άκρη του κόσμου. Κοινώς του επέτρεψε να κάνει συγκρίσεις, να αισθανθεί ζήλεια, φθόνο, αλλά και συμπόνοια, διάθεση καταλαγής, ανάγκη δικτύωσης. Πολιτικά το smartphone άλλαξε τη φύση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ισως να άλλαξε και το ίδιο το πολίτευμα, απλώς δεν έχουμε ακόμα κωδικοποιήσει την αλλαγή. Αυτό δεν είναι πάντα απαραιτήτως καλό. Ως πλατφόρμα των social media, απλοποίησε την πολιτική θέση στο επίπεδο ενός like, έδωσε βήμα στη θεωρία συνωμοσίας, διέδωσε την ακρότητα, δικτύωσε το μίσος.
Νομίζω πως έρχονται και άλλα. Η κινηματογραφία, η φωτογραφία και η λογοτεχνία μπαίνουν σταδιακά στα πλαίσια της ταμπλέτας, όπως και η διασκέδαση, η εικονική πραγματικότητα, το gaming. Η επίδραση της συσκευής που παρουσίασε ο Τζομπς πριν από δέκα χρόνια θα είναι αντίστοιχη της πολιτισμικής επιρροής που άσκησε η τυπογραφία.
Ακούω συχνά για την ελευθερία που σου προσδίδει η απώλεια του smartphone. Ναι, δεν διαφωνώ, ειδικά το καλοκαίρι, στις διακοπές, μπορεί να σου προσθέσει ώρες στη μέρα. Αλλά στις διακοπές φεύγεις από τη ζωή σου. Και το smartphone είναι ένα σημαντικό κομμάτι της. Δεν είναι κακό αυτό. Είναι ζωή. Μπορείς να ζήσεις χωρίς smartphone; Ασφαλώς. Όμως δεν ζεις τα πάντα.
