«Ο Ανδρέας είναι "γάτα" συνήθιζαν να λένε εχθροί και φίλοι του και δεν είχαν άδικο. Επέλεξε την 3η Σπετεμβρίου, μια εμβληματική ημερομηνία, για να ιδρύσει το νέο κόμμα, που έμελλε να σφραγίσει όσο κανένα την πολιτική ζωή της μεταπολίτευσης. Ο Ανδρέας, από τους λίγους ανθρώπους που στην Ελλάδα τον αποκαλούσαν με το μικρό του, άρχιζε να χτίσει τότε κάτι παραπάνω από ένα κόμμα. Άρχιζε να χτίζει έναν τρόπο ζωής και ένα παραγωγικό μοντέλο, όχι και τόσο παραγωγικό.
Ο αυτόματος πιλότος της Ιστορίας έκανε σχεδόν αυτονόητο τον θρίαμβο του 1981 και σκόρπισε ένα κύμα ευφορίας σε όλη τη χώρα. Ανάμεσα στους νέους της εποχής υπήρχαν και πολύ ικανά..
στελέχη, όπως ο Γεννηματάς ή ο Τρίτσης. Και στα πρώτα χρόνια έμοιαζε «κάτι» να γίνεται με μεγάλες θεσμικές παρεμβάσεις όπως το νέο οικογενειακό δίκαιο.
Αλλά η ψευδαίσθηση διήρκεσε λίγο. Η στάση εναντίον της ΕΟΚ έγινε εκμετάλευση κονδυλίων της ΕΟΚ για να χτιστεί η εκλογική πελατεία, κυρίως στους αγροτικούς πληθυσμούς. Για τους κατοίκους των πόλεων υπήρχαν οι ΔΕΚΟ. Εκεί χτίστηκε η αστική εκλογική πελατεία. Και με το περιβόητο σύνθημα «Τσοβόλα, δώστα όλα» μπήκε και η σφραγίδα στο νέο ιδεολόγημα του «χουβαρντά ηγέτη». Μαζί φυσικά ήρθε και η διαφθορά, ο αυριανισμός, η φθορά που όμως ποτέ δεν πήρε δραματικές διαστάσεις. Ακόμα και όταν το ΠΑΣΟΚ έχανε εκλογές άγγιζε το 40%.
Κανένα άλλο κόμμα στο οποίο τόσα «δεξιά χέρια» της ηγεσίας (Κουτσογιώργας, Τσοχατζόπουλος, Τσουκάτος, Μαντέλης) μπήκαν στο κάδρο της διαφθοράς δεν θα μπορούσε να δείξει τέτοια αντοχή. Και έδειξε τέτοια αντοχή αφενός μεν λόγω της «απλοχεριάς», αφετέρου δε γιατί κολάκευσε το λαϊκό στοιχείο, όχι για την αυθεντικότητά του, αλλά γιατί του αντιπρότεινε -και αυτό το υιοθέτησε- μια νεοπλουτίστικη, ψευδομαγκίτικη στάση ζωής, που παράλληλα δεν έβλεπε κάτι κακό στο να βάλει το δάχτυλο στο μέλι.
Το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν το πρώτο κόμμα που δημιούργησε πελετειακό κράτος, όπως διατυμπανίζει η Ν.Δ. Ο Αλέκος Σακελλάριος δημιούργησε το ρόλο του Μαυρογιαλούρου απο τη δεκαετία του ’60. Ο ρόλος του κομματάρχη ζούσε και βασίλευε πολύ πριν την έλευση του ΠΑΣΟΚ. Η Ν.Δ. δεν πολέμησε το “μοντέλο ΠΑΣΟΚ”. Μετά από μία πολυετή αμηχανία το μιμήθηκε θεωρώντας ότι έτσι εκσυχρονίζει το δικό της πελατειακό μοντέλο. Έτσι αυτό το μοντέλο κυριάρχησε και διαχύθηκε σε όλο το πολιτικό φάσμα περίπου ως αυτονόητο.
Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου η χώρα έμελλε να γνωρίσει αυτό που ονομάστηκε “εκσυχρονισμός” και είχε ως εκφραστή τον Κώστα Σημίτη. Ένας ψευδεπίγραφος εκσυχρονισμός, που ουσιαστικά δεν μεταρρύθμισε τίποτα στο ελληνικό κράτος, διαχειρίστηκε ασύλληπτα ποσά για έργα, υπέγραψε άπειρες συμβάσεις που έγιναν εμβληματικές για την αδιαφάνειά τους, έπαιξε με το Χρηματιστήριο στις πλάτες όλων, πραγματοποιώντας μία από τις πιο βίαιες ανακατονομές πλούτου στην Ιστορία. Είναι άλλωστε αστείο σ’ αυτή τη χώρα να μιλάμε για εκσυχρονισμό όταν για ένα και μόνο επιτήδευμα μπορεί να βρεις έως και εκατοντάδες εγκυκλίους που ερμηνεύουν δεκάδες νόμους, ενώ το 2015 η χώρα δεν διαθέτει έναν αξιοπρεπή αυτοκινητόδρομο που οδηγεί από τα σύνορα στην πρωτεύουσα.
Το «βασίλειον ΠΑΣΟΚ» κάποια στιγμή επανήλθε στα χέρια του γόνου του ιδρυτή, μέσω του δαχτυλιδιού που έστρεψε ο Κώστας Σημίτης στην οικογένεια. Μετά έγινε και ένα δημοψήφισμα, παρωδία δημοκρατικών διαδικασιών, όπου ο Γιώργος Παπανδρέου έπαιξε μόνος του και θριάμβευσε. Είναι περιττό να μιλήσουμε γι αυτή την περίοδο. Είναι πρόσφατη και την έχουν ζήσει όλοι. Απλώς, με την φθορά να είναι καλπάζουσα και με έναν επηρμένο «μεσσία» να αναλαμβάνει το κόμμα, το αφήγημα έγινε άλλο. Ο μύθος του αδικημένου, του συκοφαντημένου, της αειπαρθένου κορασίδος που μπορεί να αμάρτησε κάποιες φορές, αλλά το ‘κανε για το καλό των άλλων. Προφανώς αυτό δε λειτούργησε και δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Και ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι το ΠΑΣΟΚ δε ζήτησε ποτέ συγγνώμη. Στην καλύτερη περίπτωση κάποια μισόλογα για «λάθη που έγιναν», λες και έχει κατηγορηθεί για παράνομο παρκάρισμα
Σήμερα το κόμμα γιορτάζει τα 41 του χρόνια, την ώρα που το έχει προσπεράσει η Ιστορία. Σβήνει γιατί προηγουμένως έσβησε η εποχή που το έκανε κυρίαρχο. Η εποχή της πλασματικής ευημερίας, των ψευδαισθήσεων και της συλλογικής αυταπάτης. Γι αυτό και οι γιορτές σ’ αυτές τις ημερομηνίες μοιάζουν περισσότερο με μνημόσυνα ή συγκέντρωση γραιών που θυμούνται τα νιάτα τους και την ομορφιά τους και φτιασιδώνονται προσφέροντας ψευδαισθήσεις στον εαυτό τους και ένα γκροτέσκο θέαμα στους υπόλοιπους.
* Tο άρθρο του Δ. Σούλτα δημοσιεύτηκε στο σάιτ altsantiri.gr, με το οποίο ο δημοσιογράφος ξεκίνησε τακτική συνεργασία
