Του Χρήστου Ξανθάκη / Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία
Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια για τη «Liberation». Σύμβολο κάποτε του Μάη του '68 και της γενιάς του, έφτασε σήμερα να διαθέτει βασικό μέτοχο έναν Ρότσιλντ.
Πρόωρον γήρας άραγε, αρτηριοσκλήρωση ή μήπως άδοξο τέλος ενός ένδοξου παραμυθιού; Η εφημερίδα πάντως παραμένει ζωντανή, παραμένει στρατευμένη σε μια σειρά από σκοπούς που κάποτε θα χαρακτηρίζαμε προοδευτικούς, παραμένει δραστήρια και ενίοτε επιθετική. Και γιορτάζει τα πρωτοσέλιδά της με μια επετειακή έκδοση τρία χρόνια πριν κλείσει τέσσερις δεκαετίες άτακτου βίου.
Το άλμπουμ τιτλοφορείται «Les Unes» («Editions de La Martiniere») και συναντήθηκε με τις προθήκες των βιβλιοπωλείων πριν από μερικές εβδομάδες, περιλαμβάνει δε μερικά από τα γνωστότερα, τα πλέον ιστορικά, πρωτοσέλιδα της «Liberation» ανά τα έτη. Από εκείνο του φύλλου «μηδέν», που... είδε το φως της ημέρας στις 5 Φεβρουαρίου του 1973, ως το έτερο, της ενάτης Νοεμβρίου του 2009, που ανήγγειλε τον θάνατο του μέγιστου ανθρωπολόγου Κλοντ Λεβί-Στρος. Ενδιαμέσως, παρεμβάλλονται κείμενα ιστορικών και συντελεστών της εφημερίδας, που προσπαθούν να φωτίσουν το φαινόμενο «Liberation».
Εξ αυτών, επιλέξαμε απόσπασματα από τα κείμενα του σημερινού διευθυντή σύνταξης Λοράν Ζοφρέν και του ιστορικού διευθυντή του φύλλου Σερζ Ζιλί (αποχώρησε τον Ιούνιο του 2006), συν μία ερωταπάντηση από τη διακήρυξη χαρακτήρα της εφημερίδας, το 1973:
Λοράν Ζοφρέν: «Είναι ένα ασίγαστο πάθος για τον κόσμο που αλλάζει. Μια εμμονή. Είναι μια καθημερινή εφημερίδα. Είναι η "Liberation". Σε λίγο θα είμαστε τριάντα επτά χρόνων. Για εφημερίδα είμαστε νέοι. Εχουμε ολόκληρη τη ζωή μπροστά μας, είμαστε γεμάτοι ενεργητικότητα και δύναμη. Σήμερα όμως οι εφημερίδες πρέπει να απαντήσουν σε μια μεγάλη πρόκληση: πρέπει να επιζήσουν από την κρίση, να επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητά τους και να περάσουν στην ψηφιακή εποχή.
»Η εφημερίδα μας γεννήθηκε μετά το Μάη του '68 από το τίποτα, χωρίς κεφάλαια, χωρίς κόμμα, χωρίς business plan. Ηταν μια ομάδα μαοϊκών, που ήταν οι πιο δραστήριοι, οι πιο ουτοπιστές, οι πιο ρομαντικοί, οι πιο μαχητικοί, αλλά και οι πιο αυστηροί. Ομως μέσα σε πέντε χρόνια και αφού η εξέγερση δεν κατέληξε στην επανάσταση, αυτή η ομάδα μετατράπηκε σε συντακτική ομάδα. Εγινε η φωνή για τους κοινωνικούς αγώνες, η φωνή της αντίδρασης στις αδικίες, η φωνή του αντι-πολιτισμού.
»Ωστόσο, στις αρχές του δεκαετίας του 1980 έπρεπε να περάσουμε από τη μαχητική εφηβεία στην ενήλικη επαγγελματική ζωή.
»Κατηγορηθήκαμε για προδοσία, όμως εμείς κατανοούσαμε ότι η δικτατορία του ενός κόμματος οδηγεί στα χειρότερα και ότι η δημοκρατία δεν διαχωρίζεται, είναι ίδια για τους φτωχούς και τους αδικημένους, όπως και για όλους του άλλους. Καταλάβαμε ότι το άτομο για να μάχεται πρέπει να είναι ελεύθερο.
»Η δημοσιογραφία της "Liberation" ήταν πιο κοντά στο σύγχρονο μυθιστόρημα και στην αμερικανική αστυνομική λογοτεχνία, παρά στην κλασική δημοσιογραφία. Λειτουργώντας μέσα σε ατελείωτες συζητήσεις με άγχος, κρίσεις και κόντρες, η "Liberation" ξαναπροσδιόρισε την έννοια του σύγχρονου τύπου και κατάφερε από μερικές χιλιάδες φύλλα τη δεκαετία του 1970 να ξεπερνάει κατά πολύ τα 100.000 φύλλα, χωρίς ποτέ να χάσει την ανεξαρτησία της. Μια ανεξαρτησία η οποία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2000 έγινε σεβαστή από τους μετόχους της.
»Σήμερα η εφημερίδα μάχεται κατά του Σαρκοζί αναζητώντας την ανανέωση μιας εναλλακτικής πολιτικής, καθώς και την ανανέωση μιας οικολογικής και δημοκρατικής αριστεράς.
»Κι αυτό είναι μόνο η αρχή».
Σερζ Ζιλί: «Η Liberation γεννήθηκε μέσα από ένα συλλογικό όνειρο για μια εφημερίδα που έλειπε από τον τύπο εκείνη την εποχή, για μια πραγματικότητα που στη δεκαετία του 1970 στα όργανα του τύπου εκείνης της εποχής έμπαινε στις στήλες με γενικό τίτλο "αναταραχές"».
»Στις αρχές του 1973, σ' ένα διαμέρισμα του Παρισιού γεννήθηκαν οι "επιτροπές Liberation", στις οποίες συμμετείχαν αριστεροί πολλών αποχρώσεων. Η Liberation γεννήθηκε μέσα από πολλές επιθυμίες: από την επιθυμία των αναγνωστών, από την επιθυμία μιας ομάδας που ήθελε να αντιδράσει, από την επιθυμία του Ζαν - Πολ Σαρτρ.
»Αυτός ήταν που υποστήριζε ότι η φωνή της "Liberation" έπρεπε να είναι "ο προφορικός λόγος με γραπτή μορφή", ένας σύγχρονος λόγος. Αυτή η έννοια προέρχεται από τη δεκαετία του 1940, από την προσπάθεια αντίδρασης στην ακαδημαϊκή γαλλική γλώσσα, που έμοιαζε νεκρή, από τη "Ναυτία" του Σαρτρ του 1938, από τις πολιτισμικές ζυμώσεις στις δεκαετίες του 1950-1960, από το μπλουζ, το ροκ, από το Νέο Κύμα του κινηματογράφου, από τα κόμικ, τα περιοδικά "Pilote" και "Hara-kiri". Στη δεκαετία του 1970 ήμασταν σχιζοφρενείς, ήμασταν με τους Stones και με τον Μάο, με τον Γκοντάρ και με τον Τσε Γκεβάρα.
»Η "Liberation" σταδιακά δανείστηκε στοιχεία από τον περιοδικό τύπο. Οι Γάλλοι είναι οι φανατικότεροι αναγνώστες περιοδικών στον κόσμο. Προτιμήσαμε να βάζουμε ολοσέλιδους τίτλους στο πρωτοσέλιδο όταν τα γεγονότα, όχι μόνο πολιτικά αλλά και πολιτιστικά, το απαιτούσαν. Προσθέσαμε όμως μια δόση ειρωνείας. Η ειρωνεία έγινε το μέσο μας για να μην ξεχνάμε ότι η πολιτική, η πολιτιστική βιομηχανία και οι μεγάλες επιχειρήσεις μεταδίδουν τα μηνύματά τους με τόσο πιεστικό τρόπο στον κόσμο, που τελικά τον πνίγουν».
Από τη διακήρυξη του 1973:
-Η "Liberation" είναι μια εφημερίδα σαν όλες τις άλλες;
-Ναι, αλλά η "Liberation" θα πει την αλήθεια. Θα κάνει αποκαλύψεις για τα αφεντικά, τη Δικαιοσύνη, τους πολιτικούς, την κυβέρνηση... Εκεί όπου οι άλλες εφημερίδες χαϊδεύουν τους ισχυρούς, η "Liberation" θα δώσει τον λόγο σ' αυτούς που μάχονται, στους εργάτες, στους αγρότες, στους μικροεπιχειρηματίες, στους υπαλλήλους... Θα μιλήσει επίσης για την καθημερινή ζωή, για τα κοινωνικά, για τα αθλητικά, για την τηλεόραση. Θα δώσει μεγάλο βάρος στη γελοιογραφία, στα κόμικ, στα φωτορομάντσα.