του Κώστα Γιαννακίδη / protagon.grΔεν ξέρω αν ο «Αγιος Αγύρτης» του Δημήτρη Καμπουράκη είναι ένα βιβλίο για παραλία. Πιθανότατα είναι. Tελειώνεις μία σελίδα, ακουμπάς το βιβλίο στο στήθος και καταλαβαίνεις για ποιο λόγο αυτή η χώρα κατάντησε έτσι-δεν την έμαθαν να περπατάει, της έδειξαν πως να σέρνεται. Βέβαια θα μου πείτε ότι ο Καμπουράκης διηγείται μία ιστορία που εκτυλίχθηκε πριν από 150 χρόνια. Οχι ακριβώς, αυτό είναι το πρόσχημα. Ουσιαστικά διηγείται πως γεννήθηκε αυτό το κράτος και πως απέκτησε τις παθογένειες που το απειλούν ως και σήμερα μέχρι αφανισμού.
Ο «Αγιος Αγύρτης», λοιπόν, είναι ένα βιβλίο 360 σελίδων που επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων. Διαβάζεται ως ιστορικό μυθιστόρημα, ως εκλαϊκευμένη ιστορική αφήγηση, ως ρεπορτάζ ή ως δοκίμιο εθνικού προβληματισμού. Αλλά μισό λεπτό να σας κάνω ένα μικρό σχεδιάγραμμα της πλοκής. Το βιβλίο διηγείται τη ζωή του Χρήστου Παναγιωτόπουλου, ενός χασάπη από την ορεινή Αχαϊα που, στα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους, έγινε γνωστός ως «Παπουλάκος», ως καλόγερος που ξεσήκωνε το αγράμματο πλήθος κατά των Βαυαρών και της Εκκλησίας. Η διήγηση υποτίθεται πως... γίνεται από τον γιο του ιερέα που οδήγησε τους χωροφύλακες στη σύλληψη του Παπουλάκου.
Ασφαλώς η περιγραφή των γεγονότων είναι προσχηματική, στην πραγματικότητα το μάτι του αναγνώστη καλείται να εστιάσει στη συνολική εικόνα της Ελλάδας, όχι στην ημίτρελη μορφή του γέροντα που περιφέρεται στα χωριά. Και στο τέλος είναι ο αναγνώστης που πρέπει να στίψει το βιβλίο και να πάρει τα προσωπικά του συμπεράσματα για τις περιπέτειες αυτής της πατρίδας. Ο Καμπουράκης σηκώνει το δάχτυλο και δείχνει σε εκείνα τα χρόνια τις πηγές των σημερινών δεινών. Σε ένα κράτος που δημιουργήθηκε για να υπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες και μία ολιγαρχία, όχι έναν αμόρφωτο ταλαιπωρημένο λαό με χαλαρή εθνική συνείδηση και ανύπαρκτη αστική αγωγή. Ομως την ίδια στιγμή, όταν συνειδητοποιήσεις πως οικοδομήθηκε αυτό το κράτος, τότε δεν μπορείς παρά να παραδεχθείς πως ο ίδιος λαός έχει πραγματοποιήσει θεαματικά άλματα προόδου.
Μη σας τρομάζει η ουσία του βιβλίου. Ο προβληματισμός έρχεται αργότερα, αφού καταναλώσετε τη δημοσιογραφική αφήγηση. Αλλωστε η υιοθέτηση δημοσιογραφικής γραφής απελευθερώνει τον συγγραφέα από τους περιορισμούς που θέτει η ιστορική αφήγηση, όσο και αν παρουσιάζεται εκλαϊκευμένη. Ταυτόχρονα, όμως, ο Καμπουράκης σέβεται την ιστορική ροή, δεν αυθαιρετεί, δεν ακροβατεί. Και καλά κάνει. Η νεότερη ελληνική ιστορία είναι τόσο συναρπαστική που φτάνει μία σελίδα της για να πλέξεις ένα μύθο.
